آمار بانک مرکزی دقیق‌تر است یا مرکز آمار؟

به گزارش پارس به نقل از جهان صنعت، دعوای اخیر بانک مرکزی و مرکز آمار ایران موضوع جدیدی نیست مساله‌ای که قدمتی بیشتر از این چند روزه دارد و هر چند گاه یک بار دوباره مطرح می‌شود.

در اینکه بانک مرکزی به بسیاری از اطلاعات و ارقام اقتصادی دسترسی دارد و محاسبه این آمار برای بانک مرکزی ساده‌تر و در عین حال دقیق‌تر است شکی نیست.

در اینکه مرکز آمار نیز مسوولیت انتشار بسیاری از آمار‌ها نظیر آمار جمعیت، نرخ کار و... را دارد نیز شکی نیست.

در این بین سوال مطرح شده این است که بر اساس چه منطق و چه قانونی تنها یک سازمان باید تمام آمار مربوط به کشور را منتشر کند؟ و علت اصرار مرکز آمار روی این امر چه موضوعی است؟

کما اینکه پیش از این نیز در موارد بسیاری هر دو سازمان مرکز آمار و بانک مرکزی در زمان یکسان آمارهای یکسانی را منتشر کرده بودند و با این حال بین اعداد و ارقام آن تفاوت‌هایی مشاهده می‌شد.

گرچه این شکاف‌های آماری می‌تواند ناشی از مسایل بسیاری نظیر استفاده از سیستم‌های محاسبه متفاوت، اطلاعات متفاوت و... باشد اما با توجه به اینکه مخاطب تنها محصول نهایی را مشاهده می‌کند و نه فرآیند را، نمی‌توان از آثار احتمالی آن مانند از بین بردن اعتماد و... چشم‌پوشی کرد.

در عین حال، انتشار آمار تنها به چند فعالیت ریاضی محدود نمی‌شود و به دست آوردن اطلاعات خام، استفاده از این اطلاعات و... قطعا هزینه و زمان نسبتا قابل توجهی را در برخواهد داشت.

با این اوصاف اینکه تحت این شرایط هر دو سازمان اقدام به انتشار یک آمار می‌کنند در حالی که می‌توانند با یکدیگر همکاری و تقسیم وظایف داشته باشند، تناقضی است میان «آنچه هست» و «آنچه باید باشد.»

افزون بر این مسایل، مدتی است که موضوع «استقلال بانک مرکزی» با هدف کاهش تورم موضوع بحث‌های محافل اقتصادی است، بر این اساس این پرسش نیز مطرح می‌شود که اگر بانک مرکزی باید مستقل شود، اینکه مرکز آمار بیاید و بخشی از وظایف بانک مرکزی را بر‌عهده بگیرد یا بخواهد از برخی از اطلاعات خصوصی‌اش استفاده کند آیا مانعی بر رسیدن این بانک به استقلال نیست؟

مرکز آمار دوباره‌کاری می‌کند

در همین حال مهدی تقوی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره اینکه انتشار آمار حق کدام سازمان است و چرا باید چنین درگیری از اساس به وجود بیاید گفت: وظیفه مرکز آمار جمع‌آوری و انتشار آمار است ولی بانک مرکزی نیز متولی سیستم پولی و اقتصادی کشور است.

قطعا اطلاعات بانک مرکزی درباره پول و مسایل مشابه بیشتر از مرکز آمار است چراکه مرکز آمار باید نیرو بفرستد برای جمع‌آوری اطلاعاتی که بانک مرکزی از همین حالا آنها را دارد.

وی افزود: بسیاری از محققان اقتصادی مانند من هنگامی که برای تحقیقات و مقاله‌نویسی‌های خود به آمار اقتصادی نیاز دارند سراغ نشریات بانک مرکزی می‌روند چراکه هم اطلاعات دقیقی دارد و هم نسبت به این موضوع احساس مسوولیت می‌کند.

حال محققان حوزه‌های دیگر نظیر افرادی که به آمار بی‌سواد‌ها، آمار جمعیت و... نیاز دارند نیز از آمارهای مرکز آمار استفاده می‌کنند.

تقوی در ادامه توضیح داد: پس در عمل نباید تداخلی میان این مسایل و سازمان‌ها مشاهده شود.

به فرض این هم که مرکز آمار خودش بخواهد آمارگیری کند یا باید خودش شروع کند و از ابتدا هزینه و نیرو صرف جمع‌آوری اطلاعاتی کند که بانک مرکزی آنها را در اختیار دارد که این امر خودش یک دوباره‌کاری است یا باید این اطلاعات را به صورت یکجا از بانک مرکزی بگیرد که در این صورت یعنی همان کار بانک مرکزی را به اسم خودش نشر بدهد و در هر دو صورت این موضوع درست به نظر نمی‌رسد.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره شکافی که میان آمار‌های دو سازمان مشاهده می‌شود، گفت: مساله اساسی این است که مرجع اصلی بانک مرکزی است چراکه بانک مرکزی هم بانک موسسات دولتی است و هم اطلاعات پولی را در اختیار دارد. در نتیجه به آمار‌های دقیق‌تری نیز دسترسی دارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اما آنچه بیش از همه حایز اهمیت است، این نکته است که هدف، «این موسسه یا آن موسسه» بودن نیست بلکه هدف این است که با کارایی بیشتر و به روز بودن بهتر آمارها هرچه صحیح‌تر به دست مردم برسد.

یعنی مهم کیفیت عملکرد و کارایی است و نه اینکه چه شخص یا نهادی این عمل را انجام می‌دهد.

شکاف آماری اعتماد را سلب می‌کند

در همین راستا آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه تهران و کارشناس اقتصادی نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: بانک مرکزی متولی رشد اقتصادی است و همچنین بحث تورم، اشتغال و بسیاری مسایل دیگر را در اختیار دارد.

چنانچه سایر سازمان‌ها نیز آمار مربوط به بخش خود را ارایه می‌دهند.

به‌عنوان مثال وزارت صنعت، آمار مربوط ب صنعت، پروانه‌ها، تعداد کارگاه‌ها را در اختیار می‌گذارد، گمرک آمار مربوط به واردات و صادرات را می‌دهد و...

وی افزود: مرکز آمار نیز آماری مانند جمعیت، سرشماری، نرخ بیکاری و... را اعلام می‌کند.

در این میان خواسته بانک مرکزی احتمالا این است که یک متولی آماری باشد تا همه به آن مراجعه کنند و نگرانی بانک مرکزی نیز از این است که تا این آمار توسط مرکز آمار اعلام و مشکلاتی که در محاسبه و اعلام آن است اصلاح شود، بین مردم جا بیفتد.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه گفت: همچنین اگر قرار باشد آمار توسط مرکز آمار ارایه شود ممکن است اشتباهاتی در محاسبات اعداد، قضاوت‌ها و ملاحظات رخ بدهد و این باعث شود محققان اقتصادی که برای تحلیل و پیش‌بینی نیاز به آمار‌های منتشر شده دارند نیز تحلیل‌های غلطی داشته باشند.

بغزیان درباره شکاف میان آمار‌های بانک مرکزی و مرکز آمار و تبعات این تفاوت‌ها توضیح داد: در این بخش بحث اعتماد مطرح می‌شود.

به قول یک ضرب‌المثل قدیمی «بزرگترین دروغ آمار است.» چراکه می‌تواند طوری ارایه شود که ایجاد بی‌اعتمادی کند ولی این نکته غیرقابل انکار است که اقتصاد ما نیاز به تامل دارد و بررسی‌ها باید با نهایت دقت انجام شوند چراکه در غیر این صورت هم سبب عدم اعتماد در مردم می‌شود و هم تحقیقات را با مشکل مواجه می‌کند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: از علل این شکاف نیز این می‌تواند باشد که خود مرکز آمار اطلاعات مورد نیاز خود را از بانک مرکزی می‌گیرد اما ممکن است بانک مرکزی نه اطلاعات قطعی و نهایی بلکه پیش‌بینی‌ها یا اطلاعات ۹ یا ۱۰ ماهه خود را در اختیار مرکز آمار قرار دهد و مرکز آمار از آنها به عنوان اطلاعات نهایی استفاده کند و در نتیجه داده‌های این سازمان با داده‌های بانک مرکزی تفاوت‌هایی پیدا کند.