درآمد ۴ هزار میلیارد تومانی بنزین تک‌نرخی یا مشکل فنی؛ سناریوی هدف کدام است؟

به گزارش پارس به نقل از فارس برای اولین بار در تاریخ 8 ساله آغاز سهمیه‌بندی بنزین از خرداد 86 به این سو، سهمیه خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌ها در ابتدای خرداد ماه بدون اعلام قبلی و بدون هیچ توضیحی به کارت‌های سوخت واریز نشد.
تا کنون تنها اظهارنظر رسمی در این خصوص از سوی داوود عربعلی، سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی بیان شده است. عربعلی در گفت‌وگو با فارس مشکلات فنی را دلیل عدم واریز سهمیه خودروهای شخصی اعلام کرد و گفت:« شب گذشته تنها سهمیه خودروهای عمومی واریز شد و به تدریج و در روزهای آینده سهمیه بنزین خودروهای شخصی نیز واریز می‌شود.»
سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اما در مصاحبه‌های بعدی با دیگر رسانه‌ها بروز مشکلات فنی را رد کرده و گفته است:« هیچ مشکل فنی در سامانه هوشمند سوخت وجود ندارد و دلیل عدم واریز سهمیه بنزین خودروهای شخصی صرفا به دلیل تصمیم‌گیری‌های دولتی است.»
وی همچنین گفته است:« در این ماه ابتدا اعلام شد سهمیه بنزین اردیبهشت ماه تمام خودروهای عمومی از جمله تاکسی، وانت بار و آژانس، ساعت 24 پنجشنبه 31 اردیبهشت ماه در کارت سوخت آنها شارژ شود. در مورد سهمیه خودروهای شخصی بعد از تصمیم‌گیری اطلاع‌رسانی خواهد شد.واریز سهمیه سوخت در ابتدای هر ماه توسط ستاد سوخت ابلاغ می‌شود که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران یکی از اعضای آن است.»
توضیحات ناکافی دولتی‌ها در این باره در کنار اظهارنظرهای گاه و بیگاه مقامات دولتی از سخنگوی دولت تا وزیر نفت و توجه به واقعیت‌های میدانی لااقل سه سناریوی عمده را به اذهان متبادر می‌کند که هر یک از مولفه‌های جداگانه‌ای متاثر است.
*سناریوی اول: بنزین تک نرخی و جبران کسری بودجه دولت در هدفمندی یارانه‌ها
به طور طبیعی اولین گمانه‌زنی مربوط به بنزین تک نرخی است. در طول ماه‌های گذشته مسئولان دولتی بارها و بارها از فشار پرداخت یارانه نقدی به دستگاه های دولتی سخن گفته‌اند و هر یک عددی را درباره کسری پرداخت یارانه‌ها در دولت اعلام کرده‌اند. محمدرضا نوبخت به تازگی از ایجاد سازوکار جدید پرداخت یارانه نقدی خبر داده بود و بیژن زنگنه وزیر نفت هم در اولین نشست خبری خود گفته بود زیر فشار پرداخت یارانه نقدی له شدیم.
تک نرخی شدن بنزین با قیمت 1000 تومان با فرض مصرف قریب به 40 میلیون لیتر بنزین سهمیه‌ای 700 تومانی توسط خودروهای شخصی می‌تواند لااقل ۳تا ۴ هزار میلیارد تومان به درآمدهای دولت از محل فروش بنزین تک‌نرخی کمک کند و عملا منابعی بسیار بیشتر از کسری بودجه یارانه‌ها نصیب دولت کند.
بعضی شواهد این سناریو را تایید می‌کنند. هیئت دولت در هفته گذشته کلیات تغییر در اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها را تصویب و نهادهای مسئول را به تهیه سناریوهای مربوطه مکلف کرده است. یکی از اولین موارد مطرح شده در این نهادها تک‌نرخی کردن بنزین افزایش جزئی قیمت گازوئیل همراه با اختصاص گازوئیل بر اساس بارنامه به خودروهای سنگین بوده است. یک مقام مسئول در گفت‌وگو با ما دلیل عدم واریز سهمیه خرداد ماه را به یک مصوبه دولتی مرتبط دانست.
از سوی دیگر، در سامانه کات هوشمند سوخت تنها در مواردی مجوز نهادهای بالاتر مسئول در دولت برای واریز سهمیه‌ها -آنچنان که سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به آن اشاره کرده- مورد نیاز است که قرار باشد در میزان سهمیه یا قیمت سوخت تغییر ایجاد شود. در غیر این صورت شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی به صورت روتین و بدون گرفتن مجوز از ستاد سوخت یا دیگر مراجع بالادستی کارت سوخت خودروها را شارژ می کند.
دولت با منابع حاصل از این اقدام علاوه بر جبران کسری بودجه هدفمندی، می‌تواند یارانه واردات بنزین را که در قانون محلی برای آن پیش‌بینی نشده تامین کند.
با این وجود، ناصر سجادی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی دو هفته پیش در نمایشگاه نفت و در جمع خبرنگاران تاکید کرده بود که سهمیه‌های بنزین تا پایان سال تغییر نخواهد کرد. بیژن زنگنه وزیر نفت نیز در همان نمایشگاه گفته بود که هیچ طرحی برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی در دولت وجود ندارد.
*سناریوی دوم: مشکل فنی
بر خلاف سناریوی اول که از یک تصمیم در کلیت دولت حکایت دارد، در سناریوهای بعدی که احتمال وقوع آنها بسیار کمتر است نقش وزارت نفت پر رنگ‌تر است.
آنچنان که سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در ابتدا به آن اشاره کرده این احتمال وجود دارد که واریز نشدن سوخت خودروهای شخصی واقعا ناشی از یک مشکل فنی و نرم‌افزاری در سامانه کارت هوشمند سوخت باشد.
سامانه کارت هوشمند عظیم‌ترین طرح IT ایران محسوب می‌شود و وجود مشکلات نرم‌افزاری در آن دور از ذهن نیست. اما عموما مشکلات نرم‌افزاری سامانه هوشمند سوخت در مواردی بروز می‌کند که قرار باشد تغییر قیمت یا سهمیه به صورت آزمایشی یا دائمی در آن اعمال شود و بروز اشکال فنی در این سطح و شدت در روال عادی این سامانه کم‌سابقه یا بی‌سابقه محسوب می‌شود.
بیژن حاج محمدرضا رئیس انجمن جایگاه‌داران سوخت به خبرنگار فارس گفت که شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی به جایگاه‌داران سوخت نیز اعلام کرده است دلیل واریز نشدن سهمیه خودروهای شخصی فنی و نرم‌افزاری بوده است. با این وجود، واریز نشدن سهمیه‌ها بدون اعلام قبلی برای جایگاه‌داران نیز مشکلات متعددی در تعامل با مالکان این خودروها ایجاد کرده است.
سناریوی سوم: کمبود بنزین
تولید بنزین به دلایل مختلف از جمله مشکلات پدید آمده در تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها در اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 13 درصد کاهش را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر با قطع دریافت ریفرمیت پتروشیمی‌ها که به عنوان اکتان‌افزا برای تولید بنزین مورد استفاده قرار می‌گرفت، تولید و توزیع بنزین سوپر هم با مشکلاتی مواجه شده است و بنزین وارداتی نیز با مشکل نداشتن شاخص‌های کیفی یورو4 مواجه است.
طبعا به تاخیر افتادن برداشت بنزین سهمیه‌ ای حتی برای چند روز هم که باشد می‌تواند به وزارت نفت برای تامین بنزین با کیفیت مورد نیاز کمک کند. اگرچه حتی در سال 93 نیز به دلیل وجود نداشتن بنزین یورو 4 در بازار خلیج‌فارس و همچنین مشکلات ایجاد شده برای مهم‌ترین پالایشگاه تولید کننده بنزین یورو 4 در شازند اراک عملا بنزین با شاخص‌های کامل یورو 4 در کشور توزیع نشد و شاخص‌های صرفا به یورو 4 نزدیک بودند.
بر اساس این گزارش گمانه‌زنی‌هایی نیز در ارتباط با سنجش واکنش‌های اجتماعی نسبت به حذف سهمیه بنزین در آینده نیز مطرح می‌شود اما باید به این نکته دقت کرد که خلاء اطلاع رسانی دقیق به مردم و قرار دادن آنها در مواجهه ناگهانی با پدیده‌های مشابه می‌تواند به واکنش‌های نامناسبی منجر شود. چنانکه بیژن حاج‌محمدرضا رئیس انجمن جایگاه‌داران بنزین در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه این تصمیم ناگهانی دردسرهای زیادی را برای جایگاه داران در سرتاسر کشور ایجاد کرده است، گفت: «با این تصمیم خلق الساعة مسئولان نفتی ، مردم تصور می کنند مجموعه جایگاه داران عمدا به دنبال فروش بنزین آزاد هستند و قصد فروش بنزین به صورت سهمیه ای را ندارند در صورتی که جایگاه داران تنها وظیفه فروش بنزین را دارند و می خواهند بنزین را به مصرف کنندگان عرضه کنند.»
وی همچنین از بعضی درگیری‌های لفظی و فیزیکی مالکان خودرو با متصدیان جایگاه‌های سوخت خبر داده است.