لوله مانیسمان چینی بازیگر نقش اول بازار لوله‌های فولادی ایران

لوله‌های مانیسمان فولادی شریان‌های اصلی صنایع حساسی همچون آب‌رسانی، نفت، گاز و پتروشیمی هستند و توسعه، ایمنی و عملکرد این صنایع تا حد زیادی به کیفیت لوله‌های مورداستفاده در زیرساخت آن‌ها بستگی دارد. افزایش تقاضا برای تجهیزات با ضریب عملکرد مطلوب و الزام صنایع در به‌کارگیری آن‌ها، نیاز به تولید لوله‌های استاندارد و باکیفیت را پررنگ‌تر کرده است. همین امر موجب شده است تا کارخانه‌های مطرح فولادسازی تمرکز ویژه‌ای روی تولید لوله‌های فولادی مانیسمان داشته باشند. اما با یک رقیب سرسخت چینی در بازار مواجه‌اند که به بازیگر نقش اول در بازار لوله‌های فولادی ایران بدل شده است. کیفیت مناسب و ارزان بودن قیمت لوله مانیسمان چینی نسبت به برندهای ایرانی در برخی سایزها و گریدها، موجب ایجاد نگرانی جدی اهالی صنعت شده است. آیا با وجود چنین رقیبی که هرروز بر سهم آن از بازار ایران افزوده می‌شود، می‌توان به آینده بازار لوله‌های مانیسمان تولید داخل امیدوار بود؟

آمار واردات لوله‌های فولادی بدون درز

آمار واردات لوله‌های فولادی بدون درز در 5 سال گذشته نشان می‌دهد که حجم بالایی از محصولات لوله مانیسمان موجود در بازار وارداتی است. حجم واردات در سال 1399 حدود 59 میلیون تن بود که در سال 1401 با رشد 50 درصدی به مقدار 88 میلیون تن رسید. با وجود کاهش 10 درصدی سهمیه واردات در سال 1403، اما همچنان 80 میلیون تن لوله بدون درز به کشور وارد شده است که اهمیت بالای این محصول و عدم توانایی کارخانه‌های داخلی به پاسخگویی کامل نیاز بازار را نشان می‌دهد.

بیشترین حجم واردات لوله‌های فولادی بدون درز به ایران از کشورهای چین، امارات، ترکیه و روسیه انجام می‌شود. واردات دیگری هم از کشورهایی همچون آذربایجان، آلمان، عمان و... در برخی مقاطع انجام شده است اما تناژ آن‌ها با کشورهای چین، امارات، ترکیه و روسیه بسیار فاصله دارد.

نکته مهم در رابطه با واردات لوله مانیسمان از امارات این است که این لوله‌ها نیز منشأ چینی دارند. به عبارتی، به دلیل اعمال برخی محدودیت‌ها و تعرفه‌ها که حجم واردات را محدود می‌سازد، کالاها ابتدا به مقصد بندرهایی در امارات بارگیری شده و از چین ارسال می‌شوند. سپس این لوله‌ها از امارات به ایران فرستاده می‌شوند تا در بازار با برند لوله مانیسمان چینی به فروش برسند!

با توجه به نمودار زیر و با استناد به آمار اتاق بازرگانی ایران، چین پرچم‌دار بازار لوله‌های فولادی بدون درز وارداتی در ایران است. این در حالی است که تنها آمار رسمی واردات مستقیم از چین در گزارش‌ها عنوان شده است و درصورتی‌که سهم لوله‌های چینی که از امارات به ایران وارد می‌شوند را هم لحاظ کنیم، می‌توان گفت بالغ‌بر 96% لوله‌های وارداتی به ایران، چینی هستند.

علت تقاضای بالا برای لوله مانیسمان وارداتی چین

با اینکه لوله‌های وارداتی شامل اعمال تعرفه واردات، گمرک و هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی می‌شوند و تغییرات نرخ ارز نیز به‌طور مستقیم بر قیمت تمام‌شده این محصولات اثرگذار است، اما دو عامل موجب شده است سطح تقاضا برای این لوله‌ها همچنان بالا باشد:

• عدم تولید لوله‌های درشت بار (سایز بالا) در داخل کشور
• تنوع بالا در گریدها و ضخامت لوله‌های چینی

طبق جدول زیر، لوله‌های مانیسمان فولادی در داخل کشور عمدتاً در سایزهای زیر 6 اینچ یا نهایتاً تا سایز 8 اینچ تولید و عرضه می‌شوند. ضمن اینکه، گرید لوله‌های تولیدی نیز به 10، 40 و 80 در اغلب سایزها محدود می‌شود. اما لوله‌های مانیسمان چینی تنوع بسیار بالایی هم در سایز و هم گرید محصول دارند. به عبارتی، اگر به دنبال لوله‌های با سایز بالای 6 یا 8 اینچ هستید، چاره‌ای جز انتخاب برند چینی ندارید.

مقایسه کیفیت و قیمت لوله مانیسمان چینی و ایرانی

لوله‌های مانیسمان چینی به دلیل تأثیرپذیری شدید از تغییرات نرخ ارز، قیمت جهانی آهن و فولاد، تعرفه‌های صادرات و واردات، هزینه‌های گمرکی و حمل‌ونقل بین‌المللی قیمت‌های بالاتری نسبت به برندهای ایرانی در سایزهای مشابه دارند. اما به دلیل عدم تولید لوله مانیسمان ایرانی در سایزهای بالاتر از 8 اینچ، تنها گزینه موجود در بازار لوله‌های چینی هستند که حتی در صورت افزایش قیمت نیز خواهان زیادی دارند.

از نظر کیفیت نیز لوله‌های بدون درز چینی تفاوت فاحشی با لوله‌های تولید داخل ندارند. آنچه کیفیت این محصولات را تعیین می‌کند وزن استاندارد هر شاخه لوله و تطابق یا نزدیکی حداکثری آن با وزن مندرج در جدول اشتال لوله است. البته باید افزود که نوعی از لوله‌ها در بازار تحت عنوان لوله مانیسمان سبک وجود دارند که ممکن است وزن آن‌ها مقداری متفاوت با جدول وزنی استاندارد باشد اما همچنان در محدوده مجاز وزنی قرار داشته و جزو لوله‌های باکیفیت محسوب می‌شوند. از دیگر عوامل تعیین‌کننده کیفیت مطلوب لوله‌ها می‌توان به تلرانس ابعادی دقیق، عدم وجود آثار زنگ‌زدگی و خوردگی سطحی و برخورداری از گواهی کنترل کیفی و اصالت کالا اشاره کرد.

جای خالی لوله آتشخوار و لوله استیل در سبد محصول کارخانه‌های داخلی

دو محصول پرفروش از خانواده لوله‌های مانیسمان فولادی، لوله‌های آتشخوار و لوله‌های استیل هستند که هیچ‌کدام تولید داخلی ندارند و جای خالی آن‌ها در سبد محصول کارخانه‌های ایرانی بسیار حس می‌شود. محصولات استیل به دلیل عدم وجود دانش فنی کافی، تجهیزات موردنیاز همچون کوره‌های قوس الکتریکی و نبود منابع کافی برای عناصر آلیاژی اصلی فولادهای ضدزنگ، به‌طورکلی در ایران تولید نمی‌شوند. به همین دلیل، تمامی لوله‌های استیل در بازار ایران وارداتی از چین هستند و همین امر موجب افزایش قیمت لوله استیل می‌شود.

لوله‌های آتشخوار که از آن‌ها به‌طور مخصوص در تجهیزات دمابالا ازجمله دیگ‌های بخار استفاده می‌شود، از فولادهای گرید St35.8 تولید می‌شوند. برخلاف لوله‌های مانیسمان معمولی A106 و لوله‌های استیل که اغلب طول 6 یا 12 متری دارند، لوله آتشخوار در طول شاخه 12.1 متری تولید می‌شود. عدم تولید این محصول توسط کارخانه‌های ایرانی سبب شده است کل لوله‌های آتشخوار وارداتی از چین بوده و به دلیل بالا بودن تقاضا و عرضه محدود، قیمت لوله آتشخوار بسیار رقابتی و نوسانی باشد.

سخن پایانی

با توجه به نیاز مبرم صنایع کشور به انواع لوله‌های فولادی بدون درز، انتظار می‌رود تولیدکنندگان داخل کشور با گسترش توانمندی‌های خود بتوانند سهم بیشتری از بازار را به دست گیرند. این امر علاوه بر کاهش وابستگی به واردات لوله مانیسمان چینی موجب ایجاد تعادل قیمتی در بازار شده و تناسب میان عرضه و تقاضا برقرار می‌شود. همچنین، خروج کمتر ارز از کشور را شاهد خواهیم بود که می‌توان آن را در بخش‌های زیرساختی برای تولید محصولات باکیفیت و استانداردهای جهانی سرمایه گزاری کرد.