حال مدرسه سپهداری بعد از ۲۰۶ سال خوب است؟

به گزارش پارس ، مدرسه ی سپهداری که امروزه با نام حوزه ی علمیه ی امام خمینی (ره) شناخته می شود، از نخستین بناهای شهری اراک است که با اقتباس از سبک مدارس دوره ی صفویه و با کاشی کاری های ظریف و زیبای دوره ی قاجار واقع در گذر ششم بازار تاریخی این شهر بنا شده است. این مدرسه که هم زمان با تأسیس بازار اراک در سال ۱۲۲۸ هجری قمری به دستور یوسف خان گرجی - سپهدار اعظم - ساخته شد، مسجد، آب انبار و صحن نسبتا وسیعی با حوض سنگی در میان آن دارد. این بنای آجری، طرح چهار ایوانی دارد که دو ایوان شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم تر هستند، ایوان ورودی و گنبد آجری و کلاه خودی این بنا از هر طرف، دیده می شود. ایوان ورودی حدود ۱۲ متر و گنبد مسجد حدود ۱۸ متر ارتفاع دارد.

در اطراف حیاط مدرسه ۲۵ حجره وجود دارد، سردر و لچکی این حجره ها با کاشی های خشتی هفت رنگ تزیین شده است. گنبد مسجدِ واقع در این مدرسه، بزرگ ترین گنبد آجری در بافت قدیمی اراک است که سطوح بیرونی کاسه ی گنبد، ساده و پوشش آن از کاهگل است؛ اما قسمتی از سطوح داخلی گنبد و نیز دیوارهای فضای مربع شکل آن، با کاشی های خشتی و معرق و با نقوش هندسی و کتیبه تزیین شده است. این مدرسه در دوره های قبل، بارها مرمت شده و در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

حجت الاسلام سیداحمد میرمهدی - مدیر حوزه علمیه امام خمینی (ره) - در گفت وگو با خبرنگار بخش میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ، درباره ی بنای این مدرسه، توضیح داد: اصل بنای مدرسه، خشتی و بنای مسجد و گنبد آن، آجری است. هنر به کار رفته در بنای این مدرسه، هنر ساختمان سازی زمان قاجار است که در مساجد و مدارس یک هنر تقریبا ابداعی بوده و از هنر زمان صفویه اتخاذ شده است. مشابه این بنا، مدرسه ی سلطانی در کاشان است که هم زمان با همین مدرسه ساخته شده است.

او درباره ی کارکرد این بنا، گفت: این مدرسه از همان ابتدا به صورت حوزه ی علمیه درآمد و مرکز مهمی برای تحصیل علمای استان مرکزی بود. بزرگانی مانند آیت الله گلپایگانی (ره) ، آیت الله اراکی (ره) ، امام خمینی (ره) و آیت الله کمره ای (ره) در این مدرسه تحصیل کرده اند.

میرمهدی با بیان این که این بنا از همان ابتدا با تبدیل شدن به حوزه ی علمیه، توسط علمای شهر اداره می شد، افزود: سازمان میراث فرهنگی در قبل و بعد از انقلاب، در اداره ی این بنا دخالت نکرده است.

وی با اشاره به کمک های اخیر سازمان میراث فرهنگی برای تعمیر پشت بام مسجد واقع در مدرسه، اظهار کرد: بام آب انبار مدرسه به این دلیل که آب تمام ناودان ها به این مکان سرازیر می شد، تخریب شد که سازمان میراث فرهنگی با تعمیر پشت بام مدرسه، چاهی را برای هدایت آب دیگر پشت بام ها تعبیه کرد تا از تخریب دوباره ی پشت بام این بنا جلوگیری شود.

مدیر حوزه ی علمیه ی امام خمینی (ره) با بیان این که برای حفظ و سر پا نگه داشتن این بنا، به حمایت های سازمان میراث فرهنگی و حضور کارشناسان این سازمان در مدرسه نیاز است، گفت: سال گذشته، با دیدن مبلغ زیاد قبض آب متوجه شکستگی لوله آب داخل ساختمان شدیم که به دلیل هزینه ی سنگین تعویض لوله ها، در حال حاضر از لوله کشی سیار آب استفاده می کنیم.

میرمهدی در پاسخ به این پرسش که آیا این شیوه ی لوله کشی موجب تخریب بنا می شود؟ بیان کرد: بررسی این امر، نظر کارشناسان میراث فرهنگی را می طلبد تا پس از دیدن بنا، نظر کارشناسی خود را بدهند.

وی در ادامه، به دریافت کمک های مالی مختصر از طرف اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی در سال گذشته اشاره و اظهار کرد: این کمک، پس از انجام یکسری تعمیرات اساسی و پرهزینه از طرف حوزه ی علمیه برای داخل بنای مدرسه، به ما تعلق گرفت که صرف احداث ساختمانی جدید در محل آب انبار قدیمی شد.

او به تأمین بودجه ی غیردولتی این حوزه اشاره کرد و افزود: بودجه ی ساخت وساز داخل مدرسه از طرف خود حوزه ی علمیه تأمین می شود.

مدیر حوزه ی علمیه امام خمینی (ره) با بیان این که سازمان میراث فرهنگی در حفظ این بنا مسوول است، اضافه کرد: حیاط سازی و تعمیر داخل حجره ها توسط خود حوزه ی علمیه انجام می شود.

سیدمحسن رحمتی - سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی - نیز در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، اقدامات انجام شده توسط این اداره در مدرسه ی سپهداری اراک را شامل دو بخش مرمت و سامان دهی بام مجموعه و مرمت و سامان دهی نمای خارجی بنا (داخل حیاط مرکزی) دانست.

وی ادامه داد: در مرمت و سامان دهی بام مجموعه، به آواربرداری و سبک سازی بام، شیب بندی مناسب، انجام ایزولاسیون و بام سازی، ترمیم و تعویض ناودان ها و سامان دهی مرمت لبه های بام (جان پناه) پرداختیم. مرمت و سامان دهی نمای خارجی بنا (داخل حیاط مرکزی) شامل اقداماتی مانند مرمت بدنه های آجری، مرمت بدنه های کاشی کاری شده و مرمت و سامان دهی دیگر سطوح عمودی بود.

او درباره ی وظیفه ی سازمان میراث فرهنگی در زمینه ی حفظ بنای مدرسه ی سپهداری، گفت: وقتی بنای تاریخی به مرحله ی بهره برداری برسد، نگهداری از آن برعهده ی بهره بردار است و در موارد تخصصی و مرمت های خاص، سازمان میراث فرهنگی موظف به نظارت و دادن بودجه است.

رحمتی با بیان این که انجام برخی تعمیرات به نظر کارشناسان میراث فرهنگی و هماهنگی با این سازمان نیاز دارد، اظهار کرد: انجام برخی تعمیرات کارشناسی نشده، آسیب جدی به دیگر بخش های بنا می زند.

وی با اشاره به مراقبت و سرکشی کارشناسان میراث فرهنگی در فضاهای عمومی بازار، بیان کرد: در حوزه ی محصور بازار که بهره بردار خاص دارد، نیاز به تعمیر بنا باید از طریق خود بهره بردار به اطلاع ما برسد.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی درباره ی رسیدگی نکردن کارشناسان میراث فرهنگی به ترکیدگی لوله ی آب در مدرسه ی امام خمینی (ره) ، گفت: نامه ای کتبی درباره ی این مشکل از مسوولان این مدرسه نگرفته ایم.