آلودگی هوا یار ویروس جان‌گیر
می‌گویند آلودگی هوا میزان ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد. موضوعی که به گفته سید محمد جزایری، رئیس شبکه بیماری‌های ویروسی هنوز علل اصلی این ارتباط کاملا مشخص نشده ولی یکی از دلایل مهم احتمالا کاهش پاسخ سیستم ایمنی افراد درنتیجه تماس مزمن با آلاینده‌های هوا است.
می‌گویند آلودگی هوا میزان ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد. موضوعی که به گفته سید محمد جزایری، رئیس شبکه بیماری‌های ویروسی هنوز علل اصلی این ارتباط کاملا مشخص نشده ولی یکی از دلایل مهم احتمالا کاهش پاسخ سیستم ایمنی افراد درنتیجه تماس مزمن با آلاینده‌های هوا است. از سوی دیگر، تحقیقات بین‌المللی که به رهبری دانشگاه پزشکی چین انجام شده از جذب ویروس‌های کرونای معلق در هوا توسط ذرات آلوده معلق و باقی ماندن آن‌ها تا روزها در هوا خبر می‌دهند. بر همین اساس و با فرض صحت این یافته‌ها در فصول سرد پاییز و زمستان که آلودگی هوا نیز بیشتر می‌شود، اگر رعایت‌ها کم شود و تدبیری برای کنترل آلودگی هوا صورت نگیرد، باید منتظر روزهای سخت‌تر و نفس‌گیرتری در مواجه با کرونا و رکوردشکنی در آمار ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از آن بود.
فکری به حال آلودگی هوا نشود، مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ بالا می‌رود
رئیس شبکه بیماری‌های ویروسی کشور به مطالعاتی که بر روی تأثیر آلودگی هوا برافزایش ابتلا به کرونا در برخی کشورهای دنیا انجام‌شده اشاره‌کرده و بیان می‌دارد: « مطالعات نسبتافراوانی در کشورهای هند، آمریکا، ایتالیا، پرو، انگلیس و آلمان انجام‌شده است که نشان می‌دهد درمجموع تماس‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت با منابع اصلی آلودگی هوا سبب افزایش بروز بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ می‌شود. محققان ایتالیایی در بررسی‌های خود دریافتند که کرونا در شمال ایتالیا که بخش اصلی صنعتی این کشور است مرگ‌ومیر بیشتری داشته است. جزایری با تأکید بر این‌که اگر برنامه‌های منظم برای رفع معضل آلودگی هوا اندیشیده نشود به‌احتمال فراوان شاهد افزایش چشمگیر موارد کووید ۱۹ خواهیم بود، به ایرنا می‌گوید: « در تهران که ازنظر خطر آلودگی و سرایت کووید ۱۹ در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برد، برداشتن محدودیت طرح ترافیک از نگاهی ممکن است سبب کاهش تماس افراد به دلیل استفاده از وسیله نقلیه شخصی شود، ولی از سوی دیگر سبب افزایش میزان آلاینده‌ها در هوا و احتمال افزایش موارد بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از کووید۱۹ خواهد شد. بنابراین، توصیه می‌شود که دستگاه‌های اجرایی کشور از همین حالا به فکر چاره‌اندیشی برای کاهش این معضل در آستانه ورود به فصل پاییز باشند.»
تحقیقاتی که بر فرضیه هوایی بودن ویروس کرونا صحه می‌گذارند
بررسی‌های صورت گرفته بر روی وضعیت پنج شهر لندن و بیرمنگام انگلیس، نیویورک آمریکا، مکزیکوسیتی‌مکزیک و دهلی هند که شاخص آلودگی هوا در آن‌ها بالاست نشان می‌دهد میزان ابتلا به ویروس کرونا در این شهرها نیز به همان نسبت بسیار بالاست. این نتایج دانشمندان را بیشتر از هر زمان دیگری بر قبول فرضیه هوایی بودن ویروس کرونا مصمم کرده است. فرضیه‌های که می‌گوید ویروس‌ها می‌توانند توسط ذرات آلوده جذب شوند و سپس توسط همین ذرات وارد ریه شده و در آنجا شروع به تکثیر کنند.
در ایتالیا نیز تحقیق دیگری صورت گرفته که نتایج آن جالب‌توجه است. محققان ایتالیایی با یک الگوی پیش‌فرض این موضوع را مطرح کردند که ماده ژنتیکی موجود در ویروس کرونا در ذرات آلوده معلق در هوا در شهر برگاموی این کشور مشاهده‌شده است. از ۳۴ نمونه ۱۹ مورد حامل ویروس کرونا بودند. تحقیق دیگری نیز نشان می‌دهد در مناطق لومباردی و امیلیا رومانا واقع در شمال ایتالیا که دارای کارخانه‌های زیادی هستند و همیشه هم ترافیک‌های سنگین دارند و به دلیل احاطه در میان کوه‌ها، جریان هوا انتقال نمی‌یابد نرخ شیوع ویروس در این دو منطقه و میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن درسایر مناطق و شهرهای ایتالیا بسیار بالاتر بوده است.
کش‌وقوس‌ها برای بازگشت دورکاری و لغو طرح ترافیک
البته تحقیقات دیگری نیز هستند که نشان می‌دهند آلودگی هوا باعث انتقال ویروس نمی‌گردد اما می‌تواند عفونت را در بدن فرد آلوده بیشتر کند. اما فرضیه چسبیدن ویروس به ذرات معلق نیز به قوت خود باقی است چراکه سابق بر این، نمونه ویروس‌های مربوط به آنفلوآنزای مرغی و آنفلوآنزای فصلی در ذرات آلوده معلق در هوا کشف‌شده بودند. در این وضعیت باید تدابیر شدیدتری اتخاذ کرد، این در حالی است که استاندار تهران در تاریخ ۲۳ شهریورماه از لغو قانون دورکاری به دلیل کاهش تعداد فوتی‌ها و نیز ابتلا به کرونا خبر داد و در هفته آخر شهریور و به دنبال این لغو شاهد افزایش ۲۰ درصدی بستری‌های کرونایی در این استان بوده‌ایم به‌گونه‌ای که سخنگوی وزارت بهداشت مهم‌ترین خواسته وزارتخانه را بازگشت دورکاری‌ها اعلام کرده بود. علیرضا زالی، رئیس ستاد کرونای استان تهران نیز با اشاره به ورود تهران به موج سوم کرونا طی اظهاراتی بیان کرده بود: «اگر مداخلات جدی صورت نگیرد هفته سختی را خواهیم داشت.» وی در این زمینه به خبرنگاران گفته بود: « نامه‌ای از طرف ستاد کرونای استان تهران برای بازگشت محدودیت‌های کرونایی به‌ویژه بحث دورکاری در استان تهران به وزیر بهداشت ارسال‌شده است. طی این نامه درخواست بازگشت محدودیت‌ها ازجمله بحث دورکاری مطرح‌شده، به نظر می‌رسد که شرایط فعلی تهران شرایط سخت‌تری است. به همین دلیل درخواست کرده‌ایم که مجموعه محدودیت‌های کمیته امنیتی و انتظامی ستاد ملی در گروه‌های۳ و ۴به‌خصوص بحث دورکاری در سطح استان تهران مجددابازگردانده شود.»
از طرفی کش‌وقوس‌ها بر سر ازسرگیری طرح ترافیک میان ستاد ملی کرونا و مدیران شهرداری و شورای شهر هم قابل‌تأمل است. شهردار تهران در این زمینه گفته بود: « طبق توافق صورت گرفته، طرح ترافیک تهران دوباره از ابتدای شهریورماه اجرا خواهد شد؛ یعنی از اول هم قرار بود طرح ترافیک تا آخر مردادماه لغو و بعدازآن دوباره اجرا شود.» وی خاطرنشان کرده بود: «ازسرگیری اجرای این طرح در شورای ترافیک تصویب‌شده است و نیازی به تصویب ستاد کرونا نیست. این در حالی است که ستاد ملی کرونا پیش‌تر اعلام کرده بود لغو طرح ترافیک نقش زیادی در کاهش آمار مبتلایان به کرونا داشته. موضوعی که شهرداری و شورای شهری‌ها اعتقادی به آن نداشته و لغو این طرح را در کاهش جمعیت استفاده‌کنندگان از مترو و اتوبوس و به‌تبع آن کاهش آمار مبتلایان مؤثر نمی‌دانند.
همه‌چیز به درایت دولت در کاهش تقاضا برای سفرهای درون‌شهری برمی‌گردد!
در همین حال «یوسف رشیدی»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: «سابق بر این شاه‌کلید کنترل آلودگی هوا ترغیب مردم و مسئولین به استفاده و توسعه حمل‌ونقل عمومی بود اما در حال حاضر با شرایط کرونایی که کشور با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند این راهکار عملامنتفی است. وی در این زمینه به بیان راهکارهایی دیگر می‌پردازد و اظهار می‌دارد: «در شرایط فعلی راهکار استفاده بیشتر از سامانه حمل‌ونقل عمومی عملاحذف می‌شود و آن چیزی که باقی می‌ماند درایت دولت در کم کردن تقاضا برای سفر است. اول این که‌برای کم کردن تقاضای سفر دولت می‌بایست به‌صورت خیلی هوشمند راهکارهایی را در نظر بگیرد که خدمات ارائه‌شده به مردم در بخش‌های مختلف دولتی عملابه‌صورت غیرحضوری باشد و از این طریق تمایل مردم به سفر کاهش یابد. دوم‌آنکه‌که تکلیفی هم برای ادارات دولتی و خصوصی تعیین کنند تا از ظرفیت دورکاری بیشتر استفاده شودو سومین راهکار برای کم کردن حجم تقاضای سفر کنترل بر روی ساعات کار اصناف است. اکنون شاهد هستیم که بسیاری از اصناف تا ساعت دوازده شب باز هستند. در این موضوع هم اگر بازنگری صورت بگیرد شاهد کمتر شدن ترددها خواهیم بود. در شرایط فعلی این‌ها مهم‌ترین کارهایی است که می‌توان انجام داد و کارهای دیگر ازجمله استاندارسازی خودروها، بحث سوخت یا معاینه فنی چندان شدنی و قابلیت مانور ندارند.»
وی همچنین اولویت را بحث بیماری و تمام تدابیر اتخاذشده را معطوف به کنترل آن دانسته که کم کردن بار از دوش حمل‌ونقل عمومی و ورود کمتر افراد به این سیستم یکی از همین تدابیر کنترلی است.
سخت‌گیری بر خودرو سواران و تسهیل دوچرخه‌سواری و ایجاد مسیرهای ویژه برای آن
محمد درویش از کنشگران محیط‌زیست نیز گسترش خدمات الکترونیکی را ازجمله راهکارهایی دانسته که از ترددهای غیرضروری جلوگیری می‌کند و می‌گوید: « دولت باید تا آنجایی که امکان دارد خدمات الکترونیکی را گسترش دهد. قیمت اینترنت و شبکه‌های خانگی را پایین بیاورد و از کسب‌وکارها بخواهد تا آنجا که می‌شود خدمات خود را به‌صورت الکترونیکی ارائه بدهند. همچنین بخش بزرگی از کارمندان دولت باید بتوانند از آپشن دورکاری استفاده کنند.»
درویش ایجاد مسیرهای ویژه کرونایی برای تسهیل در تردد دوچرخه را نیز راهکاری خوب برای کاهش آلودگی هوا دانسته و در این رابطه توضیح می‌دهد: « همان‌طور که سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده برای ترددهای ضروری خیلی خوب است مسیرهای ویژه کرونایی در خیابان‌ها و معابر درست بشود تا مردم بتوانند از دوچرخه در ترددهای خودشان استفاده و مجبور نباشند از خودروهای شخصی استفاده کنند. این راهکار به‌علاوه آنچه در مورد الکترونیکی شدن خدمات و دورکاری بیان شد می‌تواند کمک کند که هم آلودگی هوا کمتر شود، هم ترافیک روان‌تر شود و هم مردم کم‌تحرک نشوند.
همان‌طور که می‌دانید متأسفانه در مدت ۷،۶ماه مواجهه با کرونا خیلی‌ها دچار کم‌تحرکی و اضافه‌وزن شدند و مشکلات جدی مثل دیابت و کبد چرب برایشان به وجود آمد، موضوعی که می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را به اقتصاد وارد کند. اگر وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها با بخشنامه‌های جدی‌تر، شهرداران سراسر کشور را به ایجاد مسیرهای ویژه کرونایی ترغیب کنند تا دوچرخه‌سواران با امنیت بتوانند رکاب بزنند، این مسئله می‌تواند علاوه بر در امان ماندن از گزند آلودگی هوا و ترافیک، به افزایش قدرت بدنی مردم و به‌تبع آن مقاومتشان در برابر کرونا نیز کمک کند.»
این کنشگر محیط‌زیست در خصوص استقبال مردم در استفاده از دوچرخه اظهار می‌دارد: «اگر ما مسیر ایمن برای دوچرخه‌سواری ایجاد کنیم استقبال مردم خیلی خوب است. در حال حاضر هم که مسیر ایمن وجود ندارد در آمارهایی که شهرداری تهران می‌دهد مشاهده می‌کنیم که چیزی حدود ۱۰۰ هزار سفر در روز با دوچرخه در تهران انجام می‌گیرد و در کل کشور این رقم حدود ۱ میلیون سفر در روز است. در کشوری مثل دانمارک میلیون‌ها یورو هزینه می‌کنند تا مسیرهای جذابی ایجاد کنند و تسهیلات زیادی برای این مهم قائل می‌شوند تا در میان مردمشان انگیزه برای دوچرخه‌سواری ایجاد شود. در ایران که هیچ‌کدام از این تسهیلات نیست، رغبت به دوچرخه‌سواری واقعا ستایش برانگیز است. »
درویش ازسرگیری مجدد طرح ترافیک به‌منظور جلوگیری از آلودگی هوا را با بن‌بست مواجه می‌داند و می‌گوید: « فکر می‌کنم راه‌اندازی مجدد طرح ترافیک در شهرهایی مثل تهران اصفهان، مشهد و تبریز به خاطر شروع موج سوم کرونا دوام ندارد و به بن‌بست می‌رسد و این بن‌بست در حال حاضر در خیلی از شهرهای اروپایی و آمریکایی هم اتفاق افتاده است.
به همین خاطر سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند کشورها طرح ترافیک را اجرا نکنند اما در عوض مسیرهای دوچرخه‌سواری را افزایش بدهند تا به‌این‌ترتیب کسانی که با خودرو تردد می‌کنند شاهد این باشند که وقتشان تلف می‌شود و شهروندان دوچرخه‌سوار راحت از کنارشان عبور می‌کنند و سریع‌تر به مقصد می‌رسند. یعنی شما به خودرو سواری رژیم بدهید و سخت بگیرید و در مقابل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری را تسهیل کنید.»
مسعود احتشام، فوق تخصص ریه هم در گفت‌وگو با « رسالت » از منظر پزشکی به این مسئله پرداخته و معتقد است بر اساس تحقیقات اولیه‌ای که سازمان بهداشت جهانی نیز آن‌ها را تأیید کرده است ویروس کرونا فقط با قطرات بزرگ منتقل می‌شود. وی فرضیه اتصال این ویروس به ذرات معلق و باقی ماندن آن‌ها برای مدتی در هوا را بسیار نادر دانسته، هرچند این نکته را نیز تصریح می‌کند که تحقیقات در حال انجام شدن است و معیارهای مخدوش‌کننده مطالعات زیاد است. وی در خصوص نحوه انتقال ویروس کرونا توضیح می‌دهد: « انتقال ویروس بیشتر از طریق قطرات آلوده بزرگ‌تر از ۵ تا ۱۰ میکرومتر است، البته یک سری مطالب هم در خصوص این‌که آیا ویروس با ذرات چربی بیشتر منتقل می‌شود یا با خود ذرات مایع بیان می‌گردد ولی بیشتر می‌توان گفت هر فردی که آلوده شود، در قطرات مایع تنفسی‌اش آن ویروس وجود دارد و می‌تواند با هر سرفه یا صحبت آن را وارد هوای اطرافش بکند. بنابراین ویروس با توجه به سایز و وزنی که دارد، خیلی طولانی و به‌صورت معلق نمی‌تواند در محیط قرار بگیرد و فقط افرادی مبتلا می‌شوند که در یک محیط سربسته و در تعریفی که به آن تماس نزدیک می‌گوییم با یکدیگر در حال معاشرت باشند. چنانچه دو نفر در اتاقی سربسته و حداقل به مدت ۱۵ دقیقه در کنار یکدیگر قرار بگیرند و یکی از آن‌ها مبتلا باشد، فرد دیگر که سالم است بعدازاین ارتباط به‌عنوان ناقل محسوب می‌شود یعنی می‌تواند آن ویروس را حتی با یک حرف زدن ساده گرفته باشد. ولی در محیط‌های باز که بحث آلودگی هوا وجود دارد این ویروس اصلاقرار نیست در هوای آزاد بماند و این‌طور نیست که به ذرات معلق موجود در هوا وصل بشود و با چربی‌های آن ذرات در محیط پخش شود، بلکه بسیار سریع نشست می‌کند. این‌که بخواهیم تصور کنیم ویروس‌ها وارد ذرات معلق آلودگی هوا می‌شوند و درنتیجه در شهرها یا زمان‌هایی که آلودگی هوا بیشتر است شیوعشان بیشتر می‌شود بسیار نادر است. بلکه ویروس فقط در مایعات تنفسی افرادی که مبتلا باشند و باهم در یک محیط سربسته زندگی و یا کار کنند، وجود دارد. حتی ذرات ریزتر که به آن‌ها آئروسل گفته می‌شود، نمی‌توانند این ویروس را حمل کنند و برای انتقال آن‌ها از طریق آئروسل‌ها باید فاصله زیر یک متر وجود داشته باشد. لذا اگر دو فرد در مواجه با یکدیگر ماسک نداشته باشند، قطره می‌تواند با یک سرفه زدن جهیده شده و وارد سیستم تنفسی طرف مقابل شود. بنابراین نباید جای نگرانی باشد که در صورت آلودگی هوا قرار ست دچار پیک کرونا شویم. تنها لازم است همان اقدامات قبلی ازجمله عدم تماس با افراد مشکوک و استفاده از ماسک در محیط‌های سربسته مثل سوپرمارکت مغازه، بانک، اداره، دادگاه و غیره به‌منظور جلوگیری از قطرات آلوده افراد پیرامونمان که نمی‌دانیم حامل ویروس هستند یا خیر را رعایت کنیم.»
وی در خصوص تحقیقاتی که نشان‌دهنده موارد بیشتر ابتلا به ویروس کرونا در شهرهایی با آلودگی هوای بیشتر است می‌گوید: « تحقیقات در حال انجام شدن است که آیا ویروس به چیزهای دیگر هم اتصال پیدا می‌کند یا نه؟! چربی‌هایی هستند که دور خود بافت ویروس را پوشانده‌اند، شاید ویروس از طریق بافت چربی اطراف خودش به ذرات معلق در هوا متصل شود اما آنچه در تحقیقات اولیه وجود داشته و سازمان بهداشت جهانی نیز آن را تأیید کرده، این است که ویروس فقط با قطرات بزرگ منتقل می‌شود. ممکن است عوامل دیگری در ابتلا بیشتر شهرهای صنعتی مؤثر باشد مثل رعایت کمتر یا دیگر عوامل اما هنوز مطلب تأییدشده‌ای در خصوص دلایل ابتلای بیشتر در شهرهای آلوده در دست نیست.»
این فوق تخصص ریه در خصوص فرضیه‌ای که می‌گوید آلودگی هوا از طریق افزایش گیرنده‌های ریه، امکان ابتلا به ویروس کرونا را افزایش می‌دهد توضیح می‌دهد: « زمانی که اولین تحقیقات در مورد ویروس کرونا صورت گرفت، مشخص شد ویروس وارد سلول‌های پوششی مجاری تنفسی و ازآنجا وارد سلول شده و شروع به تکثیر می‌کند. البته گیرنده‌های دیگری هم وجود دارد که ویروس را وارد سلول می‌کند اما مهم‌ترین آن‌ها که بیشتر بلد شده و تشخیصی است همین گیرنده است. هم داروهای خاص و هم شرایط خاصی ممکن است بر کم یا زیادشدن بیان این گیرنده اثر بگذارد اما تأثیر آلودگی هوا در زیادشدن این گیرنده و ورود راحت‌تر ویروس به سلول‌ها هنوز تأیید نشده است. افراد این گیرنده‌ها را به‌صورت کلی دارند و اگر ویروس وارد بدن شود می‌تواند به‌راحتی روی این گیرنده بنشیند و عملیات ورودش به سلول و تکثیرش را انجام دهد. مثلادر سنین پایین‌تر که ما کرونا را بیشتر به‌صورت ناقل بودن داریم به این خاطر است که این گیرنده‌ها زیاد توسعه پیدا نکرده‌اند. »
احتشام خاطرنشان می‌کند: «در شرایطی که تغییر فصل را شاهد هستیم عوامل دیگری ازجمله شیوع آلرژی‌ها می‌تواند به بیشتر شدن ویروس دامن بزند. وی در این زمینه می‌گوید: « افراد در فصل پاییز ممکن است به علت ابتلا به آلرژی سرفه‌هایشان تشدید شود و چنانچه ناقل باشند، ممکن است این سرفه‌های مکرر راحت‌تر ویروس را منتقل کند. لذا ممکن است با این تغییر فصل پیک کرونا را شاهد باشیم. بنابراین همان معیارهای حفاظت فیزیکی و بهداشتی کمک‌کننده است و اقدام پیشگیرانه خاص دیگری متصور نیست.»
ارسال نظر