افرادی که در ایران کار نمی‌کنند، اما درآمد دارند!

وقتی به آمارهای مربوط به وضعیت فعالیت افراد بالای شش سال نگاه کنید، با پدیده ای رو به رو خواهید شد که در سال های اخیر رشد چشمگیری داشته است. این پدیده که بانک مرکزی از آن با عنوان افراد با درآمد بدون کار یاد می کند، از سال 86 تا 95 رشد چشمگیری داشته اند؛ افرادی که بدون انجام فعالیتی، درآمد کسب می‌کنند.

در سال های اخیر، رسانه ها عمدتاً به آن بخش از آمارهای نیروی کار توجه داشته اند که بیشتر مربوط به شاغلین و یا بیکاران بوده است. در این میان، گروه دیگری در زیر سایه آمارهای افراد بیکار و شاغل در حال رشد بوده اند که از آن ها با عنوان افراد با درآمد بدون کار یاد می شود؛ افرادی که بدون هیچ گونه کاری، درآمدهایی را کسب می کنند.

بانک مرکزی در گزارش های خود عمدتاً جمعیت را به لحاظ وضع فعالیت به شش دسته زیر تقسیم نموده است: شاغل، بیکار (جویای کار)، دارای درآمد بدون کار، محصل، خانه دار و سایر. در این گزارش می خواهیم به بررسی وضعیت افراد دارای درآمد بدون کار بپردازیم.

در نمودار زیر درصد توزیع افراد شش ساله و بیشتر بر حسب وضع فعالیت طی سال 95 نشان داده شده است. همان گونه که دیده می شود تعداد افراد دارای درآمد بدون کار از کل جمعیت بالای شش سال، 12.1 درصد بوده است که از 12.1 درصد افراد دارای درآمد بدون کار، 7.1 درصد مرد و 5 درصد زن بوده اند.

بررسی روند ده ساله وضعیت افراد با درآمد بدون کار نشان می دهد، این افراد طی ده سال اخیر رشد چشمگیری را داشته اند. همان گونه که از نمودار زیر پیداست درصد این افراد از کل جمعیت بالای شش سال از 7.4 درصد در سال 1386 به 12.1 درصد در سال 1395 افزایش یافته است. یعنی طی ده سال این افراد 4.7 درصد رشد داشته اند.

اگر بخواهیم جزئی تر به این آمار بپردازیم باید بگوییم که عمده رشد افراد با درآمد بدون کار مربوط به رشد مردان با درآمد بدون کار بوده است. نمودار زیر به خوبی این موضوع را نشان می دهد. همان گونه که ملاحظه می شود درصد مردان دارای درآمد بدون کار از 8.4 درصد در سال 1386 به 14.4 درصد در سال 1395 افزایش یافته است؛ یعنی طی ده سال 6 درصد رشد داشته اند. همچنین درصد زنان دارای درآمد بدون کار نیز در این ده سال 3.6 درصد رشد داشته است.

عمده این رشد افراد با درآمد بدون کار مربوط رشد تعداد بازنشستگان در این سال هاست. با توجه به اینکه به گفته کارشناسان جمعیت ایران در حال پیر شدن است، از این پس احتمالا باید بیشتر شاهد رشد آمار افراد با درآمد بدون کار باشیم. افرادی که بدون انجام کار از صندوق های بازنشستگی و تأمین اجتماعی حقوق دریافت می کنند. بخش دیگری از افراد با درآمد بدون کار مربوط به کسانی است که مسکن هایی را تهیه کرده اند و از محل دریافت اجاره آن ها درآمد کسب می کنند، یا مربوط به کسانی است که سپرده هایی را در بانک دارند و از محل سود آن امورات زندگی خود را می گذرانند.

البته نقطه مقابل این موضوع نیز افرادی هستند که فعالیت دارند؛ اما درآمدی ندارند. افرادی که کار می کنند یا کرده اند و الان نمی توانند حقوق خود را دریافت نمایند و هیچ کس نیز پیگیر مطالبات آن ها نیست. از جمله این افراد، می توان به کارگران معادن و برخی کارخانه ها اشاره نمود. کارگران حفاری شمال، هپکو اراک، نیشکر هفت تپه و ... از این دست افرادند.