بیماری‌های روانی به گروه‌های مختلف دسته بندی می‌شود،  البته برخی از این بیماری‌ها از ماه‌های آغازین تولد خود را نشان می ‌دهند‌، دسته‌ای دیگر نیز به تدریج همزمان با افزایش سن، مصرف برخی از داروها، ابتلا به بیماری و یا رخ دادن یک حادثه به وجود می‌آیند.

پزشک برای تشخیص ابتلای فرد به بیماری‌های روانی از روش‌های مختلف از جمله معاینه فیزیکی استفاده می‌کند، چون ممکن است علت بیماری روانی یک مشکل فیزیکی یا جسمی باشد، به طور مثال تومور مغزی می‌تواند در افراد باعث ایجاد توهم، سرگیجه و مشکلات روانی شود. 

روش دیگر پر کردن پرسشنامه و پرسیدن سوال در خصوص افکار و روحیات فرد است و اینکه به چه چیزهایی می‌اندیشد.

از جمله سایر روش‌ها انجام آزمایشات طبی مانند بررسی عدم اعتیاد به مواد مخدر و توهم زا، عادت‌های غذایی و رفتاری غیر عادی، بررسی نوار مغزی و حجم اکسیژن موجود در خون فرد است.

 

برخی از بیماری‌ها مانند اوتیسم، اختلال یادگیری و بیش فعالی از سال‌های نخستین تولد فرد، خود را نشان می‌دهند و به دلیل واضح بودن نشانه‌ها تشخیص آنها بسیار آسان است اما برخی بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی،جنون، شیدایی، اختلال دو قطبی، مانیاک و بیماری‌هایی از این دست در دوران بلوغ و جوانی رخ می‌دهند و البته علت زمینه‌ای دارند و فرد از بدو تولد مبتلا بوده اما همزمان با تغییرات هورمونی و نیازهای روحی و جسمی و مشکلات کاری و شخصی به طور ناگهانی بروز می‌کند.

برخی دیگر از بیماری‌ها چون افسردگی حتی در افراد سالم نیز رخ می‌دهند و معمولا به دلیل یک حادثه یا اتفاق پیش می‌آیند و می‌توانند در صورت عدم درمان پیشرفت کرده و باعث تمایل به خودکشی یا مرگ در افراد شوند.

از جمله دسته بندی‌های بیماری‌های روانی می‌توان موارد زیر را نام برد:

بی‌اشتهایی یا پرخوری افراطی، وسواس کندن موی سر و سایر موها یا جوش‌های بدن، عادت به خوردن مواد غیر غذایی چون سنگ، خاک یا صابون، استرس بسیار شدید، بی خوابی و یا خواب بیش از حد، اجتماع گریزی، انواع ترس‌ها، توهم، مشکلات عاطفی مانند عشق‌های افراطی و یا سردی بیش از حد، تمایل به خودکشی و بیماری‌هایی از این دست که همگی می‌توانند در صورت عدم درمان و رسیدگی بسیار جدی و خطرناک باشند.

کارشناسان توصیه می‌کنند افراد بویژه اگر در خانواده سابقه ابتلا به بیماری‌های روانی را دارند مراقب سلامت روان خود و فرزندانشان باشند و در صورت هرگونه احساس تغییر در حالات روانی خود سریعا به پزشک مراجعه کنند، خوشبختانه اکنون در دنیا روش‌های درمانی زیاد و موثری برای کمک به کنترل و حتی درمان اختلالات روانی وجود دارد و ابتلا به یک اختلال روانی به هیچ وجهه مایه شرمساری نیست و با مراقبت‌های پزشکی و حمایت اطرافیان به خوبی کنترل و درمان می‌شود.

نکته مهم در خصوص درمان و کنترل بیماری‌های روانی تشخیص هر چه سریعتر آنها و مراجعه به متخصص و انجام اقدامات درمانی و مصرف داروها و شرکت در جلسات روانپزشکی و روانشناسی است تا بیماری پیشرفت نکند.