وضعیت تعداد معتادان در ایران و جهان/ بیشترین درصد معتادان جهان در بزرگ‌ترین تولید کننده

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- مسعود شایگان- مانند بسیاری از آمارهای مبهم دیگر در کشورمان، مرکزی مشخص برای اعلام آمارهای اعتیاد وجود ندارد و چندی یک بار مسوولی از وزارت بهداشت و یا برخی وزارتخانه‌های دیگر و بهزیستی به اعلام نرخ معتادین به مواد مخدر در کشور و فراوانی آن در میان اقشار مختلف می‌پردازند. سال 94 آقای پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر درگفت‌وگویی با فارس گفته بود که: «طبق استناد به آخرین طرح ارزیابی سوءمصرف مواد مخدر در کشور که در سال 1390 جمع‌آوری شد، حدود یک میلیون و 325 هزار نفر معتاد دائمی و وابسته به مواد مخدر در کشور وجود دارد که این تعداد به جز افرادی است که به صورت تفننی مواد مخدر مصرف می‌کنند. سوءمصرف بین دانشجویان به‌عنوان اعتیاد مطرح نشده؛ اما مصرف مواد مخدر بین این قشر مشخص شده که حدود 6.1 درصد دانشجویان دانشگاه‌های وزارت بهداشت و 6.2 درصد دانشجویان وزارت علوم تجربه مصرف مواد مخدر را دارند.»

وضعیت آمار ایران به‌قدری در این حوزه دچار مشکلات جدی است که همین مسوول در گفت‌وگوی خود با جام جم گفته بود: «آمار در کشور ما معضل است و هر کسی آماری از جمعیت محدودی که در یک منطقه خاص یا در مناطق پرخطر وجود دارد، به دست می‌آورد و اینطور تلقی می‌شود که آماری کشوری است، در حالی که هیچ کدام از آمارهایی که تاکنون ارائه شده برای نشان دادن میزان شیوع سوءمصرف مواد، سندیت ندارد .آمارهای کشوری ما فقط معطوف به یکسری تحقیقات ملی است که در مقاطع پنج ساله انجام می‌شود.» با این حال در مصاحبه‌ای که سال 91 و سه سال قبل از آمار گفته شده در بالا از زبان آقای عباسعلی ناصحی، مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت منتشر شد آمار متناقض دیگری اعلام شد: « آخرین آماری که ستاد مبارزه با مواد مخدر از تعداد معتادان کشور اعلام کرد 2 میلیون تا 2.2 میلیون معتاد وابسته به مواد مخدر است و وزارت بهداشت به جز این آمار، آمار دیگری ندارد. ما در وزارت بهداشت آمار مصرف‌کنندگان تفننی مواد را نداریم و آمار حدود 2 میلیون تا 2.2 میلیون نفر مربوط به معتادان وابسته و دائمی است که مصرف روزانه مواد مخدر دارند.»(فارس) این در صورتی است که مسوولان مختلف همواره نرخ اعتیاد در ایران را رو به افزایش می‌دانسته و با این حال تفاوت‌ها و تناقض‌های این چنینی در میان آمار گفته شده هیچ دستگاهی را به فکر ارائه آمار جزئی و دقیق در مورد گروه سنی معتادین به مواد مخدر نیانداخته است. در میان کشورهای دنیا نیز البته اوضاع آمارگیری چندان مساعد نیست و آمار منتشر شده در بسیاری از کشورهای مانند ایران جامعیت لازم را دارا نیست. در گزارش‌های جهانی مواد مخدر نیز آمار کاملی از فراوانی معتادین به مواد مخدر وجود ندارد و در برخی شاخه‌ها مانند معتادین زندانی صرفاً آمار متعلق به 50 کشور ارائه شده است.

روند ثابت اعتیاد در جهان

این مرکز در گزارش سال 2016 خود اعلام کرد که در سال 2014در جهان 247 میلیون نفر در جهان اقدام به استفاده از مواد مخدر کرده‌اند که 29 میلیون نفر از آنها وضعیتی وخیم دارند(نمودار شماره ۱).  اما برخلاف فکر رایجی که همواره معتادین به مواد مخدر را همراه با یک سرنگ تصور می‌کنند تنها 12 میلیون معتاد تزریقی در سال گذشته وجود داشته‌اند که به ده درصد از کل معتادان مواد مخدر هم نمی‌رسد. از میان این 12 میلیون نفر نیز 1 میلیون و 600 هزار نفر با بیماری ایدز دست و پنجه نرم می‌کنند و 6 میلیون نفر از آنها نیز هپاتیت c دارند (نمودار شماره ۲).  البته نگاهی به روند پیش روی تعداد معتادین به مواد مخدر نشان می‌دهد که به‌رغم رشد چند میلیونی در سال‌های اخیر با توجه به رشد جمعیت جهان درصد معتادین نسبت به جمعیت کل طی سال‌های 2011 تا 2014 ثابت و 5.2 درصد بوده است (نمودار شماره ۳). طی این سال‌های تعداد معتادین به مواد مخدر از 240 میلیون نفر به 247 میلیون رسیده است. بیش‌ترین مرگ و میر ناشی از مواد مخدر اما در آمریکای شمالی اتفاق می افتد جایی که به ازای هر یک میلیون نفر 164 نفر در اثر مصرف مواد مخدر جان می‌دهند. پس از آمریکای شمالی نیز اقیانوسیه و آفریقا در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. (نمودار شماره ۴)

بیشترین درصد معتادان جهان در بزرگ‌ترین تولید کننده

اما با نگاهی به آمار مقایسه‌ای سال‌های مختلف کشورهای مختلف می‌توان به تخمینی نه چندان دقیق از نرخ معتادان در کشورهای مختلف و درصد آن نسبت به جمعیت این کشورها پی برد. نگاهی به آمار درصد معتادان طبق گزارش‌های سال‌های 2006 و 2011 گزارش جهانی مواد مخدر و نیز برخی نهادهای وابسته به سازمان ملل نشان می‌دهد که افغانستان با فاصله‌ای بسیار در صدر این جدول قرار دارد. از طرف دیگر افغانستان به‌تنهایی تولید بیش از 90 درصد مواد مخدر جهان را در اختیار دارد. درصد معتادان در این کشور 2.65 درصد اعلام شده است. پس از این کشور روسیه و اوکراین با 1.64 .و 1.16 در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. اما نکته تأسف‌برانگیز این جدول حضور ایران با آماری 1.13 درصدی در رده چهارم این جدول است. ذکر این نکته ضروری است که درصدهای گفته شده از جمعیت جوانان و بزرگسالان محاسبه شده است و نه کل جمعیت.