چنبره دوباره گرد و غبار بر آسمان جنوب کشور

کویرنشینان با طوفان شن غریبه نیستند،طوفان جزئی از کویر است و ساکنان آن مدت ها است با این پدیده خو گرفته اند،اما از زمانی که غبار چاشنی این فعل و انفعال طبیعی می شود،وضعیت برای مردم خونگرم این دیار بگونه ای دیگر رقم خورده است.

البته پیشرفت های بشری،راهکارهایی را برای پیشگیری از وقوع این پدیده تلخ تجویز می کند،مالچ پاشی،یکی از روش های مرسومی است که می تواند این طوفان سرکش را مهار و آرام سازد تا با دمیده شدن باد،گرد و غبار بلای جان محیط پیرامونی این پدیده نشود،اما این شیوه نیز تا زمانی مثمر ثمر واقع می شود که ذرات خاک از 2 میکرون ریزتر نباشد،در غیر اینصورت مالچ هم تاب و توان مقابله با چنین بحرانی را نخواهد داشت.

در سالهای نه چندان دور،متهم اصلی گرد و غبار،بیابان های کشورهای همسایه بود،اما در شرایط فعلی،تمامیت این معضل به نام همسایگان ما زده نمی شود،بلکه کانون های فرسایش داخل ایران همچون تالاب ها نیز عاملی برای ظهور و بروز این پدیده محسوب می شوند.

تالاب جازموریان یکی از کانون های ایجاد ریزگرد در استان کرمان محسوب می شود که از بی توجهی و کم توجهی انسان ها،به معضلی جدی در حوزه زیست محیطی تبدیل شده است.

این تالاب زمانی آنقدر وسعت داشت که مرزهای سیستان و بلوچستان را نیز در می نوردید اما خشکسالی و بهره برداری بی رویه از آب،تالاب جازموریان که در مقاطعی از سال وسعت آن به 300 هزار هکتار با عمق نیم متر می رسید را امروز به 100 هزار هکتار کاهش داده و در واقع به محلی برای چرای شترها تبدیل کرده است.

** تالابی که 25 درصد از گرد و غبار کشور را به خود اختصاص داده

استان کرمان دارای دو کانون گرد و غبار است که یکی از آنها به تالاب جازموریان معطوف می شود که خشکی و بَرَهوتی آن گاه جنوب و شرق استان و حتی کشور را در بر می گیرد و دیگری مشمول منطقه ای در غرب استان در میان شهرستان های شهر بابک و سیرجان و بافت می شودکه گاها به جولانگاهی برای انتشار گرد و غبار مبدل می شود، اما به اعتقاد کارشناسان،کانون اصلی غبار این منطقه را باید در تالاب جازموریان جستجو کرد.

طبق اظهار نظر مسئولان،تالاب مذکور،به تنهایی 25 درصد از گرد و غبار کشور را به خود اختصاص داده که این عدد و رقم موید عمق بحران در این خطه از اراضی کشور به شمار می رود.

**تبعات جسمی و اجتماعی 

حمید کاویان نژاد،کارشناس منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران،در تشریح پیامدهای گرد و غبار عنوان کرد:تشدید بیماری های تنفسی،بروز آلرژی و حساسیت،از نمونه عوارض ریزگردها برای سلامت انسان به شمار می رود.

وی افزود:در کنار تبعات جسمی که گرد و غبار برای انسان و دیگر موجودات زنده در پی دارد،افزایش روند مهاجرت،کاهش گردشگری،افت درآمد و بیکاری،از نمونه پیامدهای اجتماعی پدیده ریزگردها به شمار می رود.

** علل بحرانی شدن وضعیت جازموریان

کارشناسان در خصوص علل بروز بحران در جازموریان معتقدند،خشکسالی،ساخت سازه های غیر کارشناسی در قالب سدها،بند خاکی و برداشت آب های سطحی در بالا دست از دلایل اصلی بغرنج شدن وضعیت جازموریان به شمار می رود.

** چه باید کرد؟

شرایط اَسَف بار جازموریان به اندازه ای وخیم است که برخی صاحب نظران معتقدند تنها چیزی شبیه معجزه می تواند وضعیت موجود را دچار دگرگونی کند.

 محمود صفرزاده،مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان کرمان در خصوص راهکار برون رفت از بحران جازموریان و بهبود اوضاع زیست محیطی این منطقه عنوان کرد:مقابله با بیابان زدایی، مدیریت صحیح منابع آب و خاک،جلو گیری از تغییر کاربری اراضی،رهاسازی حق آبه های محیط زیست،تعبیه کمربند سبز در اطراف شهرها و سکونت گاه ها،افزایش آگاهی عمومی،استفاده از فناوری های نو و تجهیز مراکز پایش گرد و غبار از مولفه های سازنده ای است که می تواند در بهبود وضعیت این خطه بحرانی،موثر واقع گردد.

البته تاکنون اقداماتی همچون تشکیل کارگروه ملی تالاب جازموریان و دبیرخانه تالاب،اختصاص ردیف اعتبار ملی،مدیریت منابع آب منطقه،تعین حق آبه،اصلاح الگوی کشت،بهره گیری از شیوه های نوین آبیاری نیز از مواردی است که مدنظر کارشناسان ذیربط برای برون رفت از اوضاع و بحرانی کنونی مدنظر قرار گرفته است.

در این میان می طلبد حمایت های زیست محیطی دولت با تقویت هر چه بیشتری همراه شود تا این تالاب زیبای سالهای نه چندان دور مجددا احیاء شود، در غیر اینصورت ابعاد و عوارض غیر قابل پیش بینی این بحران زیست محیطی،هزینه های سنگین تری را در پی خواهد داشت که شاید تصور آن نیز ناممکن و غیر قابل تحمل باشد.