محرومیت سیستان ازحق ریزگردها/ طرح گرفتن حق ریزگردها برای مردم

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- جهانتیغی،شاهی- منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان و در دشت پست و همواری در ۳۰ درجه و ۱۸ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۶۱ درجه و ۵۰ دقیقه طول شرقی، نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد. از شمال به استان خراسان جنوبی، از جنوب تا نزدیک دشتک، از شرق به کشور افغانستان و از غرب به کویر کرمان محدود است. مساحت دشت سیستان15هزار و 197 کیلومتر مربع است که5هزار و 560 کیلومتر مربع آن را دریاچه هامون و اراضی مشرف به دریاچه هامون تشکیل می دهد. این منطقه در گذشته به انبار غله ایران معروف بوده و وجود ویرانه های فراوان شهرها و روستاها در این منطقه اثباتی بر این ادعا است. این سرزمین در داستان های اساطیری، پهلوانی، تاریخی و دینی ایران مقام والایی دارد و نامداران بسیاری از آن برخاسته اند. در دوره های اخیر به علت خشکسالی های پی درپی حجم آب بسیار پایین آمده و دریاچه هامون کاملاً خشک شده و در حال حاضر به عنوان یک کانون بحران تلقی می شود.

سیستان جلگه ای است که شاهرگ حیاتی آن رودخانه معروف هیرمند است. این رودخانه از کوه های بابایغما در جنوب سلسله جبال هندوکش در کشور افغانستان سرچشمه گرفته و بعد از طی صدها فرسنگ به مرز ایران می رسد و پس از سیراب کردن جلگه سیستان، مازاد آن وارد دریاچه هامون شده و سرریز آن از طریق رودخانه شیله (شیلا- شلاق) وارد گودزره در مرز پاکستان و افغانستان می شود. رودخانه هیرمند در سیستان بارها تغییر مسیر داده و دلتای جدیدی ایجاد کرده است. به همین دلیل هم در گوشه و کنار این منطقه آثار حیات انسانی و خرابه های باقی مانده دیده می شوند که توسط سیلاب یا تغییر مسیر آب متروک شده اند و مردم آنجا را ترک گفته اند و در این راستا، قدیمی ترین مکان سکونت انسان را در شهر سوخته و یا همان کاخ گلشن زرنگار، در کنار جاده زابل-زاهدان مشاهده می کنیم.سیستان از منظر زمین شناسی یک دشت آبرفتی هموار و نسبتاً مسطح از رسوبات رودخانه ای است. کف رسوبات از سنگ های کرتاسه و کنگلومرای اواخر دوره ترشیاری شکل گرفته است.بر روی گدازه های مارن قرمز دوره ترشیاری، تنها برجستگی بازالتی سیستان به نام کوه خواجه مشاهده می شود. چاه نیمه های سیستان هم حاصل فعالیت دوره کواترنری است. جلگه سیستان از غرب به رشته کوه هایی محدود می شود که از فلیش های کرتاسه و رسوبات تبخیری و آهک های الیگوسن و سازنده پلیوسن تشکیل شده و در ضلع جنوبی رشته کوه های فوق، سنگ های متامورفیک مشاهده می شود.یکی از شرایط اقلیمی بسیار خوب در حوزه سیستان در زمان پرآبی تالاب بین المللی هامون،وجود بادهای 120روزه در ایام تابستان است که باعث تلطیف هوا می شده که متاسفانه بعد از 17سال خشکسالی های پی در پی در منطقه و خشک شدن اراضی کشاورزی و تالاب بین المللی هامون، باد تنها کار جابجایی ریزگردها و ماسه بادی ها را انجام می دهد که عاملی برای ایجاد بسیاری از مشکلات در حوزه اجتماعی منطقه شده است به طوری که براساس گفته مسئولان رتبه های اول بیماری های ریوی و چشمی کشور مربوط به منطقه سیستان است و این پدیده و گرمای شدید منطقه عاملی برای مهاجرت مردم شده است، در چند سال اخیر برنامه ریزی و تفکر برای افزایش ماندگاری مردم منطقه و بهبود شرایط زندگی آنان در دستور کار مسئولان دولت قرار داشته و آنها برنامه های مختلفی از جمله پیگیری ایجاد منطقه آزاد سیستان، توزیع بسته های غذایی و ماسک، فعال کردن واحد های تولیدی و اعطاء تسهیلات به علاقمندان به راه اندازی واحد های تولیدی و اشتغالزا، تثبیت شن های روان و .... در دستور کار دولت قرار داشته و این فعالیت ها با تلاش در حال انجام است اما در چند روز اخیر یک پیشنهاد از زبان یک نماینده مردم منطقه مبنی بر دادن حق ریزگردها به کارکنان و خصوصا قشر معلم مطرح می شود که فکر و ذهن ها را به خود مشغول می کند که آیا این طرح قابل اجرا است یاخیر؟! بر این اساس در این مطلب خبرنگار ما به بررسی موضوع پرداخته است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان: در سیستان با پدیده بیابان زایی روبرو هستیم

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: در منطقه سیستان با پدیده بیابان زایی روبه رو هستیم. عوامل طبیعی نظیر کاهش نزولات آسمانی، بادهایی با سرعت زیاد، درجه حرارت بالا، نوسانات زیاد رطوبت نسبی، فرسایش آبی و بادی، بافت خاک فرسایش پذیر و نیز عوامل انسانی مانند تخریب پوشش گیاهی، شخم غیراصولی اراضی، بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی، وجود دام بیش از ظرفیت مراتع، بوته کنی و ... در ایجاد و افزایش بیابان مؤثر بوده که پیامدهای آن فقر، بیکاری، مهاجرت و... است.

«عبدالباسط پاکزاد» با اشاره به مشکلات ریزگردها که به طور عمده از کانون های بحرانی فرسایش بادی سرچشمه می گیرد، اظهار کرد:در منطقه سیستان، سه کانون بحرانی فرسایش بادی به نام شنزار میانکنگی، جزینک و شیله به مساحت252هزار و 453 هکتار قرار دارد که تقریباً کل دشت سیستان را تحت تأثیر قرار می دهد، به همراه این کانون های بحرانی، اراضی کشاورزی رها شده از یک طرف و از طرف دیگر بستر خشکیده تالاب هامون و اراضی بالادست آن واقع در افغانستان شرایط بحرانی منطقه را دوچندان کرده است، بنابراین شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه سیستان به همراه خشکسالی های متوالی، فقر پوشش گیاهی و وقوع توفان های ماسه ای باعث شده است فرسایش بادی در این منطقه، شدت بالایی داشته باشد.

وی تصریح کرد: مشکلاتی که در زمینه فرسایش بادی و ریزگردها و مسائل مربوط به آن در منطقه سیستان مطرح می شود از سه منطقه اراضی بالادست تالاب هامون واقع در افغانستان، بستر خشکیده تالاب هامون و اراضی کشاورزی رها شده در داخل دشت سیستان نشأت می گیرد.وی اظهار کرد: از سه کانون بحرانی واقع در منطقه سیستان، کانون بحرانی شیله به مساحت142هزار و 628 هکتار، معمولاً تأثیری بر دشت سیستان و به ویژه بر مناطق مسکونی و اراضی کشاورزی آن ندارد، اما کانون بحرانی جزینک با وسعت 13هزار و905هکتار، کاملاً در محدوده اراضی کشاورزی دشت قرار دارد و رودخانه هیرمند از داخل این کانون عبور می کند که در مواقع بی آبی، بحران موجود را تشدید می کند، در این زمینه، این اداره کل با اینکه در این منطقه اراضی ملی وجود ندارد و اراضی مستثنیات اشخاص است، عملیات بیابان زدایی را با تکیه بر اجرای پروژه های بادشکن حاشیه مزارع با مشارکت کشاورزان در دستور کار قرار داده است که بر اساس برنامه ریزی های انجام شده از سال گذشته اجرای580هکتار بادشکن در محدوده کانون بحران جزینک از محل اعتبارات مصوبات سفر رئیس جمهور به اتمام رسیده است.

«پاکزاد» خاطر نشان کرد: کانون بحرانی نیاتک به مساحت950هزار و 920 هکتار نیز در پایین دست تالاب و در محدوده اراضی کشاورزی اشخاص قرار دارد و از آنجا که تمامی این کانون اراضی ملی است، این اداره کل از طریق پروژه های مالچ پاشی، نهال کاری و پخش سیلاب بخش های زیادی از این کانون را تثبیت کرده، ولی اراضی کشاورزی رها شده اطراف این کانون، شرایط حادی را در این منطقه به وجود آورده است که به دلیل اینکه این اراضی مستثنیات اشخاص است، امکان ورود به آنها فقط از طریق اجرای پروژه بادشکن مزارع میسر است که آن هم به دلیل وابستگی کامل به آب موفقیت آن به زمان طولانی نیاز دارد.وی گفت: عملیات تثبیت شن در سیستان از سال 1348 در منطقه نیاتک زابل با انجام فعالیت های نهال کاری شروع شد و سپس با مالچ نفتی در این منطقه ادامه یافت، در سال 1384 نیز در زاهدان به منظور توسعه فرودگاه سطحی معادل 450 هکتار به روش نهال کاری و آبیاری از طریق تانکر تثبیت شد.

در سنوات اخیر در بیشتر شهرهای استان به دلیل بحران های خشکسالی حاکم بر این استان، عملیات بیابان زدایی به طور جدی در دستور کار قرار دارد.این مقام مسئول پروژه نهال کاری در 64 هزار و561 هکتار، پروژه مالچ پاشی در 30 هزار و 908 هکتار، پروژه مراقبت و نگهداری (آبیاری عرصه های نهال کاری شده) در 51هزار و 554 هکتار، تولید نهال گلدانی و ریشه ای به میزان 100میلیون و 318هزار اصله، احداث بادشکن غیرزنده در هزار و 407 کیلومتر (2هزار و 814هکتار)، احداث بادشکن سبز حاشیه مزارع به وسعت 2هزار و 910 کیلومتر (5هزار و 820 هکتار)، اجرای پروژه مدیریت هرزآب ها (احداث بند و بندسار) به حجم3میلیون و 23هزار و 869 مترمکعب، احداث هلالی های آبگیر در 16هزار و 183 هکتار و پخش سیلاب در سطحی به وسعت 16هزار و 400 هکتار را از اهم اقدامات اجرایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و ادارات تابعه آن در استان در راستای مقابله با پدیده بیابان زایی برشمرد.وی گفت: برای مقابله با پدیده بیابان زایی در استان باید موضوع مدیریت جامع را به عنوان یک اصل اساسی در دستور کار قرار داد تا در مناطقی که متولی مناطق فرسایشی بخش ها و ادارات مختلف هستند، بتوان با پدیده بیابان زایی و تبعات ناشی از آن برخورد کرد.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی: سازمان برنامه و بودجه حق ریزگردها را تایید کند

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص با بیان این نکته که حق ریزگردها در برخی نقاط کشور پرداخت می شود گفت: باید در راستای ایجاد انگیزه و افزایش ماندگاری کارکنان و معلمان منطقه مشوق هایی در نظر گرفته شود و در این خصوص باید سازمان برنامه و بودجه اهتمام ویژه ای کرده و این حق کارکنان و معلمان منطقه سیستان را به آنها بدهد.

دکتر«سید باقر حسینی»، افزود: در برخی نقاط کشور که حتی 20 روز با پدیده ریزگردها و شرایط بد آب و هوایی روبرو نیستند این حق پرداخت می شود اما متاسفانه در منطقه سیستان که بیش از 120روز آن شرایط بد هوایی است، این حق پرداخت نمی شود و براین اساس است که مردم با مواجهه با مشکلاتی مثل افزایش بیابان زایی، افزایش تپه ماسه بادی ها، افزایش بیماری های مختلف ریوی، چشمی، گوارشی و...، مدفون شدن منازل در زیر ماسه بادی ها و ... رو به مهاجرت می آورند و به نقاط خوش آب و هوا و برخوردار کشور مهاجرت می کنند.

وی ادامه داد: از سوی رئیس جمهور محترم و آقای نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه بارها این موضوع را درخواست کرده ام که برای سیستان نیز این حق درنظر گرفته شود، اما این موضوع تاکنون به نتیجه نرسیده است.در منطقه سیستان و در خصوص شن های روان و ریزگردها باید جهاد کشاورزی کار تثبیت شن های روان که کاری امکان پذیر است را هرچه سریعتر به سرانجام برساند.

فرماندار زابل:طرح گرفتن حق ریزگردها برای مردم سیستان بسیار خوب است

فرماندار زابل در این خصوص گفت: طرح گرفتن حق ریزگردها برای مردم سیستان یک طرح بسیار خوب و کارآمد است و چنانچه اجرایی شود، مزیت های بسیاری را برای منطقه سیستان ایجاد می کند و به ماندگاری مردم در این منطقه نیز کمک قابل توجهی می کند.

«هوشنگ ناظری» افزود: در حال حاضر هر طرحی که بتوان در قالب بسته های حمایتی اعم از حق ریزگردها، کاهش مالیات، کاهش تعرفه ها و ... که بتواند به مردم منطقه سیستان کمک کنند و برای ماندگاری آنها مؤثر باشد یک طرح بسیار عالی و خوب است و از آن حمایت می کنیم، چرا که یکی از سیاست ها نیز ماندگاری مردم در منطقه سیستان می باشد.وی بیان کرد: باید مناطقی که زندگی در آن با شرایط سخت و مشکلاتی همراه است با مناطق دیگر تفاوت هایی داشته باشد و برای ماندگاری مردم و کارکنان حاضر در آن منطقه، انگیزه ای ایجاد شود.وی ادامه داد: اگر کارکنان این منطقه احساس کنند که با کارکنان سایر مناطق کشور تفاوت ندارند، قطعاً به دنبال تغییر مکان و خدمت در مناطق بهتر کشور می باشند و چنانچه از لحاظ حقوق و مزایا و تسهیلات شرایط ویژه و خاصی مانند حق بدی آب و هوا و حق ریزگردها به آنها تعلق بگیرد، در ماندگاری آنها مؤثر خواهد بود. وی بیان کرد: در حال حاضر وجود ریزگردها در منطقه سیستان به دلیل خشکسالی های چندساله بیشتر شده و شدت گرفته و زمان آن نیز طولانی تر شده که قطعاً از لحاظ مسائل بهداشتی، مشکلات زیادی را برای مردم به وجود می آورد.وی ادامه می دهد: شدت این ریزگردها در مناطق سیستان گاهی به چندین برابر حدمجاز می رسد و شرایط سختی را برای مردم ایجاد می کند که در این خصوص نیاز است تا نگاه ویژه ای به این مردم شود.وی خاطرنشان می کند: راهکار اصلی ریزگردها مهار کانون های آنها می باشد که بخشی در خاک افغانستان و بخشی نیز در داخل کشور و منطقه سیستان قرار دارد که برای قسمتی که در داخل کشور می باشد گروه هایی در حال شناسایی مناطق و محدوده این ریزگردها هستند که تدابیر و برنامه های لازم برای مهار و حفظ و تثبیت این ریزگردها انجام شود.

موضوع حق ریزگردها قابل پیگیری است

جهانتیغی- تاکنون درخواستی از سوی نمایندگان و مردم منطقه برای پیگیری حق ریز گرد ها به فراکسیون محیط زیست منعکس نشده، اما این موضوع قابل پیگیری است و این فراکسیون آمادگی پیگیری این موضوع را در کنار نمایندگان محترم این استان دارا می باشد. «موید حسینی پور صدر» سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب به خبرنگار ما گفت: امسال، برای بخش ریزگرد ها به دنبال افزایش بودجه می باشیم.

امام جمعه زابل: حق ریزگردها هزینه درمان مردم سیستان است

شاهی- اعطای حق ریزگردها برای مردم و کارکنان سیستان بسیار منطقی است که چنانچه به مردم منطقه تعلق بگیرد، برای هزینه درمان بیماری های حاصل از ریزگردها صرف خواهد شد و کاربرد دیگری نخواهد داشت.امام جمعه زابل با بیان این مطلب در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: دادن حق ریزگردها برای مردم سیستان منطقی است و حتی در قانون نیز حق شرایط بدی آب و هوا به مردم سیستان تعلق می گیرد.حجت الاسلام «علی اکبر کیخا»، افزود: سیستان به دلیل خشکسالی و بادهای120 روزه، بیشتر سال را با وضعیتی وخیم از نظر آب و هوایی روبرو است و براین اساس باید یک حق بدی آب و هوای خاص و ویژه به نام حق ریزگردهای متوالی به آنها تعلق بگیرد تا مردم در این منطقه ماندگار شوند.وی بیان کرد: قطعاً این پول که به مردم سیستان تعلق بگیرد هزینه درمان آنها می شود چرا که ریزگردها در کوتاه مدت و بلندمدت مشکلات و بیماری های تنفسی، چشمی و ریوی و ... را برای آنها به دنبال دارد و بسیار الزام آور و ضروری است که این حق به مردم سیستان تعلق بگیرد.وی گفت: درخواست بنده از دولت این است که دردهای مردم سیستان را ببیند و بشنود و به فریاد مردم سیستان برسد.وی اظهار کرد: از نمایندگان مجلس درخواست می شود پیگیری مستمر و بیشتر از قبل داشته باشند تا به هدف برسند و از نمایندگان استان های دیگر نیز درخواست می شود کلی نگر باشند و خود را نماینده استان خود ندانند و نماینده تمام مردم استان بدانند و تلاش کنند امکانات کشوری به همه جا برسد.وی عنوان کرد: امید می رود سیستان در مرکز کشور دیده شود و بدانند که به فرمایش مقام معظم رهبری سیستان تنگه اُحد است و باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.امام جمعه زابل عنوان کرد: مردم سیستان شهروند ایران هستند که از مرزها نگهداری می کنند و نگهداشتن مرز یک بحث امنیتی است چرا که اگر مرز خالی از سکنه شود برای کشور مشکلات امنیتی به وجود می آید و باید سیستان را دریابند تا خالی از سکنه نشود و جلوی مهاجرت گرفته شود.وی افزود: زمانی که مردم و کارکنان سیستان هزینه و درآمد آنها با دیگر نقاط کشور یکسان باشد انگیزه کار برای آنها ایجاد نمی شود و تلاش و درخواست می کنند از این منطقه بروند.وی ادامه داد: برای جلوگیری از مهاجرت و خالی از سکنه شدن منطقه باید به فکر تالاب هامون نه در حد شعار و بنر، بلکه در مرحله عمل باشیم و حق آبه تالاب بین المللی هامون و حق آب شرب و کشاورزی مردم نیز به طور جد پیگیری شود و از کشور افغانستان نیز این موضوع که مطالبه عموم است، درخواست شود.وی گفت: بحث انتقال آب از دریای عمان به تالاب هامون نیز باید با جدیت تمام پیگیری شود، همه این موارد در کنار یکدیگر می تواند مشکل تالاب بین المللی هامون را برطرف کند.وی خاطرنشان کرد : طرح انتقال آب از دریای عمان در چندسال پیش مطرح شد که وعده اجرایی شدن آن را نیز داده بودند که در حال حاضر خبری نشده و اکنون استان کرمان که راهی به دریای عمان ندارد این طرح را گرفته و به دنبال عملی کردن آن می باشد.

کارشناس منابع طبیعی: وضعیت سیستان روز به روز بحرانی تر می شود

جهانتیغی – وضعیت سیستان در حال حاضر روز به روز در حال بحرانی تر شدن است و میزان تپه ماسه بادی ها و توفان های شن و ریزگردها نیز درحال گسترش یافتن است و در این خصوص باید برنامه هایی هدفمند و مطالعه شده در دستور کار قرار بگیرد.

کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری استان با بیان این مطلب، گفت: در حوزه سیستان هرچه قدر که طرح های حمایتی، تسهیلات و کمک مالی و کالایی به مردم شود باز هم کم است و این کمک ها حق مردم این منطقه است که در این وضعیت در حال زندگی هستند و مشکلاتی مانند ناراحتی های گوارشی، تنفسی، ریوی و ... را به جان می خرند.

«حسین سرگزی»، افزود: باید دولت در قالب اجرای طرح هایی انگیزه مردم را در ماندگاری در این منطقه بیشتر کند و در این راستا باید هرچه زودتر اقدامات اجرایی آغاز شود چرا که مردم دیگر امیدی به زندگی در منطقه سیستان ندارند و مهاجرت را به ماندن ترجیح می دهند.

دانشجوی دکترای بیابان زدایی اظهار کرد: طرح هایی که قبلا انجام شده با توجه به روند سریع بیابان زایی و خشک بودن مزارع و تالاب بین المللی هامون بسیار اندک است و باید اقدامات مطالعه شده در این زمینه در سریعترین زمان ممکن در دستور کار مسئولان قرار بگیرد و در کنار آنها طرح های حمایتی مانند اعطاء حق ریزگرد ها نیز برای افزایش انگیزه مردم منطقه داده شود چرا که اگر این منطقه خالی از سکنه شود مشکلات بیشتری برای دولت به وجود خواهد آمد و کارهای انجام شده نیز بی خود و فقط صرف هزینه به شمار خواهد رفت.وی با اشاره به تالاب بین المللی هامون تاکید کرد: باید یک مدیریت جامع بر این تالاب به وجود بیاید تا بتوان برنامه ها و اعتبارات را انسجام بخشید و بابرنامه اجرای برنامه داشت.وی گفت: متاسفانه تاکنون مدیریت یکپارچه در استان برای این تالاب بین المللی وجود نداشته و هر دستگاه به طور مجزا اقدام به اجرای طرح و برنامه می کرده است اما خوشبختانه بعد از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و ورود جناب آقای هاشمی به عنوان استاندار در استان، این روند تغییر پیدا کرده و رو به انسجام برنامه ها پیش می رود و امیدواریم این جلسات به زودی منجر به انسجام دستگاه های مرتبط با تالاب و در نهایت احیاء تالاب شود، تالابی که درحال حاضر به عنوان یکی از کانون های اصلی و سرمنشاء ریزگردهای منطقه سیستان، شناخته می شود.وی تاکید کرد: شرایط فعلی سیستان بحرانی است و مسئولان باید خود را به جای مردم این منطقه بگذارند تا بتوانند برای این منطقه و رفع این مشکلات تصمیم گیری کنند.