سرنخ‌های تازه در رسوایی شیر

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سحر قاسم‌نژاد – شهروند، در ماه‌های گذشته صنعت لبنیات اگر خبری داشت، آن خبر حول محور افزایش یکباره و چندباره قیمت‌ها بود که باعث شد کاهش میانگین مصرف مردم ثبت شود.  اما چند روز پیش نگاه‌ها از روی اتیکت قیمت ها به سوی کیفیت محصول چرخید؛ دقیقا دوازدهم مردادماه بود که وزیر بهداشت از ارایه گزارش «وجود روغن پالم در شیر» به رئیس‌جمهوری خبر داد.  او اعلام کرد که بسیاری از شیرهای پرچرب به خاطر چربی روغن، چرب هستند به همین دلیل سازمان غذا و دارو درحال پیگیری این موضوع است.  هنوز چند ساعت از اعلام این خبر نگذشته بود که دبیر صنایع شیر، صدور پروانه تولید محصول با چربی گیاهی را رد کرد و گفت که این مساله، کل صنعت را زیر سوال می‌برد و منجر به تشویش اذهان عمومی می‌شود.  او حتی از وزیر خواست تا هر کارخانه فاقد پروانه ساخت یا متخلف تولید را پلمب کند.

اما موضوع وجود پالم ظاهرا آنچنان قدیمی و مرسوم است که تکذیب‌ها به سرعت کمرنگ و کمرنگ‌تر شد پس از آن هم پروسه پاسکاری توپ تقصیرات و متهم کردن یکدیگر (طبق معمول) کلید خورد و بالاخره پای سازمان استاندارد هم به میان کشیده شد.  این همه بدان معناست که نه‌تنها از این روغن زیان‌آور در فرآورده‌های لبنی استفاده می‌شود بلکه این موضوع از قدمت و سبقه هم برخوردار است و اصولا تا یک‌سال پیش قانونی هم بوده است.

واردکننده‌های پالم هم  مقصرند
علی احسان‌ظفری دبیر اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی در همین خصوص گفت: وجود روغن داخل شیر موضوعی نیست که بتوان کتمان کرد اما موضوع مهم این است که دولت نباید اجازه واردات این روغن را بدهد.

او افزود: وجود این روغن داخل شیر را رد نمی‌کنم.  مسلما وزیر بهداشت با استناد به مدارک مستند و مستدل چنین خبری را اعلام کرده است و دستگاه‌های نظارتی نیز حتما موردی را دیده‌اند که نسبت به وجود روغن پالم داخل شیر‌ها واکنش نشان داده‌اند اما نکته مهم این است که این روغن از کجا وارد کشور شده‌ مگر غیراین است که هر نوع واردات باید با مجوز دولت انجام شود چه برسد به این سطح از واردات که به‌طور گسترده و وسیع انجام شده است.

وی تأکید کرد: دولت باید با واحد‌های تولید‌کننده لبنیات که اقدام به استفاده روغن‌های پالم داخل شیر کرده‌اند به شدت برخورد کند.  اما کسانی که اقدام کرده‌اند و حتی کسانی که مجوز این واردات را داده‌اند نیز در این میان مقصر هستند.  

او ادامه داد:  با توجه به این‌که روغن‌های پالم فقط برای مصارف لبنی استفاده می‌شود چرا دولت با علم به زیان‌آور بودن آن مجوز واردات را داده و وزارت بهداشت نیز بدون توجه به سلامتی مردم واکنشی در برابر این واردات نشان نداده است.  

ظفری گفت:  در تولید اعداد و ارقام حرف اول و آخر را می‌زنند. از هر ٥ کیلو شیر خام یک کیلو پنیر تولید می‌شود اگر قیمت هر کیلو شیر خام را١٢٠٠ تومان در نظر بگیریم قیمت هر کیلو پنیر به مبلغ ٦ تا ٧‌هزار تومان غیرمنطقی و نامعقول است مگر این‌که واحد‌های تولید‌کننده این نوع پنیر از رانت استفاده کرده یا مواد نامرغوب در تولید به کار برده‌اند.  حال به این قیمت حمل و نقل، توزیع بسته‌بندی و سود مغازه‌دار را اضافه کنیم رقم به‌دست‌آمده با قیمت پنیر ارایه‌شده همخوانی ندارد. اینجاست که امکان وجود مواد اولیه نامرغوب در برخی از واحد‌های تولیدی که البته در ردیف برند‌های بزرگ و معتبر کشور هم هستند وجود دارد.  

البته در این میان به جز صحت افزودن روغن پالم به فرآورده‌های لبنی، این پرسش هم مطرح است که این روغن دقیقا چه زمانی اضافه می‌شود؟ قبل از فرآوری و از سوی دامداران یا در کارخانه و از سوی تولیدکنندگان؟

صنایع لبنی دروغ می‌گویند!
واکنش رئیس مرکز همکاری‌های امور دام به این پرسش تند است. او در این خصوص گفت: استفاده از روغن پالم در شیر پرچرب توسط دامداران به هیچ عنوان صحت ندارد و صنایع لبنی دراین رابطه دروغ می‌گویند.

جواد وکیلی‌گیلانی افزود: صنایع لبنی در طول سال‌های گذشته همواره تقصیرات خود را به گردن دامداران انداخته‌اند و با همین سیاست بسیاری از واحدهای تولیدی دامداری را به تعطیلی کشانده‌اند.

وکیلی ادامه داد: در رابطه با استفاده از روغن پالم در شیر نیز وضع به همین شکل است درحالی‌که برخی از اعضای فعال در صنایع لبنی پیش از این رسما استفاده از حدی از روغن پالم در شیرهای خود را تأیید کرده بودند امروز اعلام می‌کنند که این افزودنی توسط دامداران به شیر اضافه شده است درحالی‌که این موضوع به هیچ عنوان صحت ندارد.

او با بیان این‌که صنایع لبنی به دنبال ایجاد امپراتوری شیر در کشور هستند، تأکید کرد:  صنایع لبنی با قدرت و لابی بالایی که داشته‌اند نه مصوبات دولت دهم را اجرا کرده‌اند و نه دستورات دولت کنونی را.  

وکیلی اظهار کرد: با توجه به نظارت چندمرحله‌ای در تحویل شیر دامداران امکان اضافه کردن افزودنی مانند روغن پالم وجود ندارد.  

با این تفاسیر و با توجه به اظهارات تولیدکنندگان شیر و فرآورده‌های آن می‌توان گفت وجود پالم در فرآورده‌های لبنی قطعی است اما معلوم نیست، اولا چرا برای واردات این روغن مجوز صادر شده چه کسانی در چنین عظیمی اقدام به واردات کرده‌اند؟ و این‌که چرا وزارت بهداشت تا امروز ساکت بود؟ و درنهایت این‌که وقتی تولید‌کننده ناچار به ثبات قیمت‌هاست برای جبران زیان ساده‌ترین راه استفاده از مواد اولیه نامرغوب است.  

از همه مهم‌تر این‌که این روغن دردسرساز را تولیدکننده‌های فرآورده‌های لبنی اضافه می‌کردند یا دامداران؟

وزیر تکذیب کرد
در مورد واردات و بخش مربوط به دولت فعلا سیاست غالب، سکوت و تلاش برای انکار است. وزیر جهادکشاورزی به‌عنوان یکی از مراجع پاسخگو خیال همه را راحت کرد و درحالی‌که گفت خبری از این موضوع ندارد، استفاده از روغن پالم در فرآورده‌های لبنی را تکذیب کرد.  حجتی گفت:  اگر واحدی در جایی تخلفی انجام داده باشد، باید دستگاه‌های ذیربط به این واحدها رجوع کنند و موارد را مورد پیگیری قرار دهند.  وی افزود:  صنایع لبنی نمی‌توانند به شکل گسترده‌ای از روغن پالم در تولیدات خود استفاده کنند.  

او با بیان این که قیمت روغن پالم ارزان‌تر از سایر روغن‌هاست و به همین خاطر سهم آن در تهیه روغن خوراکی افزایش یافته است، تأکید کرد: در نظر داریم امسال سهم روغن پالم در تهیه روغن خوراکی ٢٠ تا ٣٠‌درصد کاهش یابد و امیدواریم این کاهش در سنوات آتی نیز ادامه پیدا کند.  

محصولات  با چربی بالا قطعا  طبیعی نیستند
باوجود انکار وزیر جهاد کشاورزی، مهدی افخمی رئیس انجمن صنایع شیر و لبنیات استان کرمانشاه استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی را موضوع تازه‌ای ندانسته و فشار اقتصادی به واحدهای صنایع لبنی را دلیل این وقایع می‌داند. او می‌گوید:  تولیدکننده در هر صورت به دنبال سودآوری است و مجبور است از هر روشی که شده قیمت تمام‌شده محصولات خود را پایین بیاورد زیرا استفاده از چربی طبیعی لبنیات برای تولیدکننده مقرون‌به‌صرفه نیست. وی تأکید کرد:  استفاده از روغن پالم چیز جدیدی نیست و مدت‌هاست از این روغن در برخی از شرکت‌ها به‌عنوان افزاینده چربی محصولات لبنی خصوصا ماست پرچرب استفاده می‌شود.

او افزود: این روغن با کانتینر و با حجم زیاد در سراسر کشور حمل‌ونقل می‌شود و به مصرف صنایع لبنی می‌رسد. ضمن این‌که امکان ندارد هیچ واحد لبنی محصولات پرچرب با چربی هشت تا ١٠‌درصد را طبیعی تولید کند.

وزارت بهداشت مقصر است!
با وجود همه آنچه تولیدکنندگان فرآورده لبنی می‌گویند محمدرضا اسماعیلی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی کماکان مصر است که کره حیوانی به اندازه کافی در کشور وجود دارد و نیازی به اضافه کردن روغن پالم در صنایع لبنی نیست. او در واکنش به اظهارات وزیر بهداشت مبنی بر عدم استفاده از لبنیات پرچرب گفت: اگر تخلفی صورت گرفته چرا شفاف‌سازی نمی‌شود. چرا افرادی که در صنعت فعالیت و زحمت می‌کشند در کنار متخلفان محکوم شوند. وی با تأکید بر این‌که اگر تخلفی صورت گرفته است وزارت بهداشت مقصر است اظهار کرد: دستگاه نظارتی کنترل کیفی محصولات مواد غذایی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان است و این دستگاه نظارتی در صورت مشاهده تخلف می‌تواند بدون معطلی آن کارخانه تولیدی را پلمب کرده و مانع از فعالیت آن شود. او افزود: درحال حاضر تمدید پروانه فعالیت و باطل کردن از فیلتر وزارت بهداشت است چرا اذهان عمومی را تشویش می‌کنند اگر کارخانه‌ای خطا کرده شفاف‌سازی کنند.

 سازمان استاندارد وارد عمل شد
در نهایت و در شرایطی که همه سعی در پیدا کردن مقصر بدون‌تر شدن دامن خود می‌گردند بالاخره سازمان استاندارد وارد عمل شده تا مقصر را شناسایی کند هر چند به نظر می‌رسد این فرآیند بسیار پیش‌تر باید انجام می‌شد. مسلم بیات مدیرکل استاندارد استان تهران دیروز با اشاره به ممنوع بودن استفاده از چربی نباتی (روغن پالم) در تولید محصولات لبنی گفت: ‌سال قبل یک مورد تخلف در این زمینه کشف و برخورد شد و قرار است اواخر هفته آینده نیز نتایج تازه‌ترین نمونه‌گیری انجام‌شده از محصولات لبنی اعلام شود. او افزود: در تاریخ ٢٤ دی‌ماه‌ سال گذشته یک مورد استفاده از چربی نباتی در تولید ماست ٣ و ٥‌درصد کشف شد که این مورد را به دادگاه معرفی و مدیرکل کنترل کیفی آن را نیز عزل کردیم. او با بیان این‌که اداره استاندارد تهران در تاریخ ١٩ فروردین امسال نیز طی اطلاعیه‌ای بار دیگر بر غیرقانونی بودن استفاده از روغن پالم در تولید محصولات لبنی تأکید کرد، افزود:  طبق قانون استاندارد استفاده از روغن پالم در تولید اغلب محصولات لبنی ممنوع ونوعی تقلب است.

ترجمه به فارسی سلیس و روان
مهدی پورمحمدی- دیروز و امروز از زبان وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر محترم و معزز صنایع شیر و رئیس انجمن گاوداران استان تهران در جراید مطالبی نقل شده است که نیاز به توضیح و در برخی موارد نیاز به ترجمه دارد.  نه آن‌که آن حضرات به زبان بیگانه سخن گفته باشند، بلکه در برخی موارد آن‌قدر در لفافه و به ایجاز گفته‌اند که ترجمه ضرور افتاده است.  این قلم که تصادفاً و از بدی حادثه دستی در ترجمه دارد تلاش می‌کند تا آن‌جا که مقدور است آن مطالب را ترجمه و از برخی معضلات آن رمزگشایی کند.

١-روغن نخل یا روغن پالم چیست؟ در کشور مالزی نخلی می‌روید که از میوه آن روغنی استحصال می‌شود که جزو صادرات عمده‌ آن کشور است.  از خواص مهم روغن نخل آن است که از اول انقلاب تا‌سال ١٣٨٤ که این قلم از جریان آن اطلاع دقیق دارد، از تجار دست دهم مالزیایی گرفته تا مسئولان رده بالای آن کشور در تقریباً تمامی ملاقات‌ها و دیدارها تمامی سعی و تلاش خود را به کار بردند تا این ماده خطرناک و زیانبار را به ایران بفروشند و موفق نشدند.  از ‌سال ١٣٨٤ به بعد را مطلع نیستم و نمی‌دانم این روغن از چه سالی موفق به ورود به بازار ایران شده است و کدام وزیر بهداشتی مجوز ورود به آن را صادر کرده است.

٢- کائوچو ماده‌ای است که در صنعت لاستیک‌سازی کاربرد غیرقابل اجتناب دارد و اصولاً نمی‌توان تایری ساخت که در آن از کائوچو استفاده نشده باشد.  این ماده ضروری در صنعت لاستیک‌سازی، از درختی به همین نام که در کشور ویتنام می‌روید استحصال می‌شود و جزو اقلام صادراتی مهم آن کشور است.

٣- فرق کائوچو با روغن پالم آن است که کائوچو اولاً بد بو و بدمزه است و قابل خوردن نیست و ثانیاً در خارج بدن انسان فرآوری و به ماده سختی تبدیل می‌شود که سلامت انسان‌ها را در جاده‌ها تضمین می‌کند، اما روغن پالم ظاهر فریبنده‌ای دارد و پس از فرآوری و بوگیری شباهت زیادی به روغن‌های خوراکی پیدا می‌کند و انسان را به اشتباه می‌اندازد، اما پس از اغوای مصرف‌کننده و پس از هضم و جذب در بدن انسان به محض ورود به رگ‌ها و مویرگ‌ها تبدیل به ماده‌ای شبیه به همان کائوچو و لاستیک شده و دیواره رگ‌ها و مویرگ‌ها را مانند یک غشای سیمانی پوشش داده و ایجاد تصلب شرایین، گرفتگی رگ‌ها، فشار خون و سکته قلبی و مرگ مفاجات می‌کند. راستی چرا بالاترین علت مرگ‌ومیر در ایران سکته قلبی است؟

٤-آنچه از اخبار روزهای اخیر از زبان مسئولان نامبرده در فوق مستفاد می‌شود آن است که برخی از تولیدکنندگان لبنیات، به هر بهانه‌ای که از نظر این قلم، تمامی آن بهانه‌ها مردود است، کره و خامه شیر که ماده‌ای گران‌قیمت و پول‌ساز است را می‌گیرند و آن را به همان قیمت کره و خامه می‌فروشند - اگر به کره و خامه روغن نخل اضافه نمی‌کنند نوش جان و حلالشان باد- بعد به آن آب زیپوی باقی مانده ماده خطرناک و زیانبار و از همه مهم‌تر ارزان‌تر روغن نخل اضافه و به‌عنوان شیر با چربی یک درصد و   ٢درصد و...  راهی بازار می‌کنند.  

٥-این تولیدکنندگان روی بطری‌های شیری که به بازار روانه می‌کنند، دقت کنید خیلی نزدیک به علامت استاندارد مرقوم می‌فرمایند تهیه شده از شیر تازه گاو! آیا روغن نخل به‌عنوان یک روغن صنعتی غیرخوراکی از گاو استحصال می‌شود؟ ترجمه فارسی سلیس و روان این عبارت، دروغگویی و کلاهبرداری است.  بعد تحت عنوان ارزش غذایی می‌نویسند مثلاً چربی ٥درصد اما نمی‌نویسند کدام چربی. به‌طور طبیعی خریدار فکر می‌کند منظورشان همان چربی طبیعی شیر است. خریدار حق دارد چنین فکر کند. آیا اگر وزیر محترم بهداشت لو نمی‌داد که این تولیدکنندگان با شیر و ماست روغن نخل به خورد مردم می‌دهند به عقل جن می‌رسید که این انسان‌های شریف چنین کار ناشایسته‌ای مرتکب می‌شوند؟

٦-یادتان نرفته است که چندی پیش لو رفت که برخی تولیدکنندگان لبنیات به محصولات خود برای ماندگاری بیشتر وایتکس یعنی همان اسید کلریدریک که برای سفید کردن کاشی و کاسه توالت استفاده می‌شود استفاده می‌کردند. راستی آن پرونده چه شد و به چه نتیجه‌ای رسید؟

٧-کودکان در سن رشد و افراد مسن و سالخورده‌ای که برای اجتناب از پوکی استخوان و شکنندگی لگن شیر می‌خورند باید بدانند که اسید کلریدریک بلافاصله با کلسیم شیر ترکیب شده، تشکیل کلرور کلسیم می‌دهد و آن را غیرقابل استفاده می‌کند، اما روغن نخل بیکار نمی‌ماند و وظیفه خودش را به نحو اتم و اکمل انجام می‌‌دهد. یعنی لبنیات می‌خریم که قاتق نانمان شود، قاتق نانمان که نمی‌شود هیچ، قاتل جانمان می‌شود.

٨-حالا فردا ممکن است تولیدکنندگان محترم لبنیات و دبیر محترم و معزز صنایع شیر ‌هزار و پانصد و هفتاد و شش دلیل برای این کارشان بیاورند و البته هنوز بحث این‌که اول انسان خلق شد و بعد توجیه اختراع شد و یا بالعکس هنوز به نتیجه نرسیده است.  ما پیشاپیش تمامی دلایل آنها را دربست قبول می‌کنیم و اصلاً گرفتن کره و خامه از شیر و اضافه کردن روغن نخل به شیر، ماست، پنیر خامه‌ای، پنیر پیتزا و بستنی را عملی انسانی، خیرخواهانه، سرشار از صداقت، بدون قصد کسب سود نامشروع، به دور از فریب مصرف‌کننده، مجاز از نظر قانون و اصلا عین صواب می‌دانیم. اصلاً ما عاشق آنیم که فرزندان پانزده شانزده ساله‌ آنها اتومبیل‌های میلیاردی سوار شوند و از جلوی ما مصرف‌کنندگان مثل برق و باد بگذرند.  اصلاً از حق خود گذشتیم و می‌گوییم نوش جانشان خوب کردند به جای چربی شیر روغن پالم فروختند...

  آنها که تنها هنرشان اضافه کردن آب به شیر بود خیلی خنگ و کودن و نفهم بودند و اینها که کره و خامه را با روغن نخل عوض می‌کنند خیلی نابغه‌اند و ما باید قدر نوابغ کشورمان را بدانیم آنها را بر صدر بنشانیم و قدر بنهیم. اصلاً حق دارید به جای روغن نخل روغن سوخته اتومبیل، واسکازین و نفت سیاه اضافه کنید، اما به خدا در همه جای این دنیای دون، مشتری حق دارد که بداند بابت خرید چه چیزی پول می‌پردازد.

٩- در همه دنیا به غیراز این‌جا و چند جای دیگر روی هر بسته غذایی ترکیبات آن را روشن، سلیس، خوانا و بدون ابهام می‌نویسند و برای تخلف و دروغگویی در این خصوص مجازات‌های سختی در نظر می‌گیرند.  یعنی چه که روی برخی بسته‌های مواد خوراکی تولید شده در کشور ما بعد از ذکر مواد اصلی می‌نویسند «سایر افزودنی‌های مجاز». این افزودنی‌ها اگر هم مجاز باشند اسم و ترکیبات و علامت اختصاری بین‌المللی دارند.  اگر به جای فراز مبهم «سایر افزودنی‌های مجاز» علامت اختصاری بین‌المللی آنها را ذکر کنند مصرف‌کننده می‌تواند از طریق اینترنت ترکیبات، خواص، اثرات جانبی و حتی حلال و یا حرام بودن آنها را به دست بیاورد و حق انتخاب داشته باشد.  این افزودنی‌های مجاز اگر جزء نگه‌دارنده‌ها باشند میزان به کاربردن آنها حد و اندازه دارد و باید ذکر شود و این طور نیست که حد به کار بردن آنها را به کارگر خط تولید واگذار کنند که با بیل به پاتیل اضافه کند.  

١٠- سعی می‌کنم واقع‌بین باشم.  با ساز و کاری که ما داریم و سود کلانی که تعویض کره و خامه با روغن ارزان و زیانبار نخل در لبنیات، تعویض گوشت گوساله با گاومیش پیر صنعتی و پیه و دنبه در کالباس و سوسیس و تعویض گوشت گوسفند با سنگدان مرغ و مبالغی بلیغ چربی حیوانی در همبرگر و کباب لقمه صنعتی و سایر مواد گرانقیمت سایر مواد غذایی با دیگر مواد ارزان و مضر دیگر دارد، حل این معضلات به این زودی‌های زود ممکن نیست.  صاحب این قلم تا دیروز که وزیر محترم بهداشت نفرموده بودند نمی‌دانستم که در صنعت شیرینی‌پزی به کار بردن روغن نخل تا حدی رسماً مجاز است.  هنوز هم نمی‌دانم شیرینی‌پزها این حد را تا چه حد رعایت می‌کنند.  اگر می‌دانستم به هر مناسبتی کیک و شیرینی نمی‌خریدم و به خورد عیال و اولاد و میهمان نمی‌دادم، درحالی‌که حق دارم بدانم چه می‌خرم و بابت چه چیزی چه مضر و چه مفید پول می‌پردازم. راستی قضیه حذف جوش‌شیرین از نان و شیرینی به کجا رسید؟ بالاخره شد یا نشد؟

١١- عاجل‌ترین راه‌حل آن است که گروهی خیّر به تشکیل سازمانی مردم‌نهاد همت گمارند، مواد غذایی عرضه شده در بازار را مورد آزمایش و بررسی قرار دهند و به نحوی قابل دفاع، مستند، متقن و مدلل و محکمه‌پسند به عموم اطلاع‌رسانی کنند.  همین که برای ایجاد فضای انتخاب آگاهانه، صادقانه اطلاع‌رسانی کنند کافی است. پای سلامتی که در میان باشد مردم هزینه‌هایش را تأمین خواهند کرد.