امنیت پایدار اولویت دولت رئیسی

پس از انتخاب حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی به‌عنوان منتخب مردم ایران در انتخابات ریاست‌جمهوری، کشورهای بسیاری انتخاب وی را به‌‌طریق مختلف تبریک گفتند اما دراین‌بین گفت‌وگوهای مقامات کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هر یک از این کشورها چه از زاویه مناسبات دوجانبه، چه وضعیت داخلی و چه اهمیت مرزهای ایران با این سه کشور همسایه؛ شرایط خاص خود را دارند و لزوم توجه به این مسئله در دولت سیزدهم بیش از گذشته احساس می‌شود. طی سال‌های قبل شاهد آن بوده‌ایم که از سوی مقامات ایران، در خصوص این کشورها به مسائل قابل‌توجهی چون امنیت مرزها، روابط اقتصادی-سیاسی دوجانبه، همکاری‌های ضدتحریمی و… کمتر توجه شده و حالا با تغییر دولت و نگرش جدید مسئولان دولتی کشورمان، انتظار می‌رود نگاه‌ها به این کشورها و ارتباط با آن‌ها تغییر کرده و دوران جدیدی را شاهد باشیم که مطمئنا دستاوردهای این نوع اقدامات بسیار بوده و باعث تثبیت قدرت ایران در منطقه نیز می‌شود.
 ایران و پاکستان
تنها ۲۴ ساعت پس از اعلام رسمی رئیسی به‌عنوان پیروز سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در ایران، رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر، رئیس مجلس سنا و دیگر مقامات کشور پاکستان با تبریک انتخاب رئیسی، برای منتخب ملت آرزوی موفقیت کردند. عارف علوی رئیس‌جمهور   پاکستان ضمن تبریک و آرزوی موفقیت برای حجت‌الاسلام رئیسی، این انتخاب را نتیجه اعتماد ملت ایران به انگیزه‌های وی برای اهداف صلح، توسعه و رفاه عنوان و تأکید کرد: اطمینان داریم که در دور جدید ریاست جمهوری، روابط برادرانه ایران و پاکستان بیش‌ازپیش توسعه و تقویت می‌یابد. همچنین عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان نیز که در پیام تبریک به رئیسی، وی را «برادر» خطاب کرده بود، طی روزهای گذشته با منتخب مردم ایران به گفت‌وگوی تلفنی پرداخت و مسائل مهم میان دو کشور بررسی شد.
در مورد روابط ایران و پاکستان مهم‌ترین مسئله‌ای که مدنظر بوده و حائز اهمیت است، بحث امنیت مرزها است. تأمین امنیت مرزها، همواره یکی از موضوعات مهم در جغرافیایی سیاسی بوده که نه‌تنها با گذشت زمان از اهمیت آن کم نشده بلکه معیارها و مسائل جدیدی نیز به آن اضافه شده است. داشتن مرزهای مطمئن و امن در هر کشوری نقش کلیدی و هدایت‌کننده داشته و از کاربرد وسیعی برخوردار می‌باشد و پیچیدگی مسائل مرزی در عصر کنونی ضرورت توجه به ابعاد گوناگون آن را خصوصا از بُعد امنیتی بیشتر نمایان می‌سازد. امروزه و با توجه به مسائلی چون قاچاق سوخت و همچنین ربودن سربازان ایرانی که بارها رخ‌داده و حتی از سوی کشور مقابل نیز کم‌کاری‌هایی صورت گرفته، انتظار می‌رود بحث امنیت مرزهای دو کشور به‌طور ویژه موردبررسی قرار بگیرد. در سویی دیگر حضور متعدد تروریست‌ها در مرزهای جنوب شرقی کشور نیز مسئله مهمی است که باید با رویکردی تازه به آن پرداخت. در حال حاضر پاکستان، کشوری است که دچار برخی از ناامنی‌ها بوده و ممکن است در آینده نیز اتفاقاتی در مرز‌های مشترک به وجود آید لذا باید با همکاری‌های دوجانبه، ایجاد استحکامات و برنامه‌ریزی‌های مدون و البته همراهی با نیروهای مسلح کشور که حافظ امنیت مرزها هستند، امنیت کامل را به مرزهای این بخش برگرداند و جلوی اقدامات تروریستی را گرفت.
 ایران و افغانستان
دیگر کشور همسایه که رئیس‌جمهور آن طی این روزها گفت‌وگوی تلفنی با رئیسی داشته و به بررسی محورهای مهم پرداخته، افغانستان است. اشرف‌غنی رئیس‌جمهور افغانستان خواستار گسترش بیشتر مناسبات و همکاری‌های دو کشور شده است. در خصوص کشور افغانستان باید گفت، روابط نیکو و رو به گسترش این کشور همسایه با ایران، درصورتی‌که چالش‌های کوچک موجود با جدیت مدیریت و حل‌وفصل نشوند، بدون شک، سرنوشت ناخوشایندی پیدا خواهد کرد. دو کشور منافع کلان و راهبردی دارند که ضرورت توسعه همکاری‌ها در تمامی بخش‌ها را توجیه می‌کند؛ اما در این میان، موضوع مهمی چون مرز ایران با افغانستان نیز خود یک چالش جدی به‌حساب می‌آید.
نکته اینجاست که برخلاف مرز ایران و پاکستان که ازلحاظ امنیتی بسیار مهم می‌باشد اما موضوع مرز ایران و افغانستان، حضور تروریست‌ها نبوده و عوامل قابل‌توجه دیگری هستند که باید در دولت جدید به آن‌ها پرداخت. ازجمله این موارد می‌توان به قاچاق مواد مخدر، ورود غیرقانونی اتباع بیگانه، وجود روستاهای متعدد و پراکنده در جوار مرز، بی‌ثباتی این کشور، حضور نیروهای نظامی خارجی  و… اشاره کرد که هرکدام خود یک سیاست جداگانه و البته تازه می‌خواهد.
به‌عنوان نمونه قاچاق مواد مخدر در این مرز، یکی از مهم‌ترین مولدهای ناامنی در مرز ایران و افغانستان است و نکته قابل‌تأمل این است که مناطق مرزی به علت قرار گرفتن در مجاورت افغانستان بیشترین آسیب‌پذیری را از مواد مخدر نسبت به سایر مناطق دارند. همچنین ورود غیرمجاز اتباع خارجی از طریق مرز ایران و افغانستان نیز یکی دیگر از چالش‌های امنیتی مرزهای شرقی خصوصا این ناحیه است که باید در دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای برای حل این آسیب‌ها داشت. بدون تردید همکاری‌های دوجانبه در این حوزه‌ها، به نفع هر دو کشور بوده و اقدامات جدید می‌تواند به حل بحران‌ها و البته ایجاد فرصت‌ها در مناطق مرزی ایران و افغانستان کمک کند.
 ایران و عراق
عراق، دیگر همسایه‌مان است که هم روابط سیاسی-اقتصادی و هم موضوع مرز با آن، جایگاه خاصی دارد و پس از پیروزی رئیسی، سران سیاسی عراق به وی تبریک گفتند و خواستار افزایش همکاری‌ها شدند. در مورد روابط سیاسی و اقتصادی ایران و عراق می‌توان یک تحلیل کلی و جامع ارائه کرد و آن اینکه طرفین دارای پتانسیل‌ها و توان بالقوه‌ای هستند که اگر به مرحله فعلیت برسد می‌تواند دو کشور را در سطح دو شریک راهبردی در منطقه مطرح کند که البته امروز به علت تحریم‌های آمریکا و  فشارهای خارجی به این کشور، شاهد گسترش همکاری‌ها نبوده‌ایم و حتی بخشی از دارایی‌های ایران در این کشور نیز مسدود شده است.
اما در خصوص مرزهای ایران و عراق، نسبت به مرزهای شرقی، وضعیت این مرز فرق می‌کند. در مرز ایران و عراق بحث امنیت مهم بوده و حتی به‌واسطه حضور داعش در عراق، بارها نیروهای امنیتی ایران امنیت کامل را در مرزهای مشترک دو کشور ایجاد کرده و اجازه هیچ‌گونه حرکتی را نداده‌اند و شاهد امنیت بالایی بوده‌ایم؛ اما وضعیت گذرگاه‌های مرزی و یا تجاری کمی متفاوت است. ایران و عراق دارای گذرگاه‌های مرزی بسیاری هستند و حالا با تغییر دولت،‌ لزوم پرداختن بیشتر به این مرزها و بحث‌های اقتصادی آن‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. لازم به ذکر است که ارزش صادرات ایران به عراق در یک دهه گذشته گرچه از نوساناتی برخوردار بوده، اما کلیت آن قابل‌قبول نبوده و می‌توان بیشتر به آن امید داشت. در دولت سیزدهم دولتمردان، باید زمینه‌هایی برای روابط پایدار در مرزها را فراهم کرده و همچنین الزاماتی برای ادامه روابط فعلی در دستور کار قرار بگیرد. همچنین ایجاد گذرگاه‌های جدید بین دو کشور ایران و عراق می‌تواند جزء اقداماتی باشد که دولت عراق نیز به آن علاقه‌مند است و برای گسترش روابط مفید است.در پایان باید گفت، ایران دارای ۸۷۵۵ کیلومتر مرز آبی و خاکی با ۱۵ کشور جهان شامل پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکیه، عراق، کویت، عربستان، امارات، بحرین، عمان و قطر است که همسایگی با ۱۵ کشور جهان، خود موقعیت ویژه‌ای را برای کشور پدید می‌آورد. اما مهم‌ترین این ۱۵ کشور را می‌توان همین سه کشور پاکستان، افغانستان و عراق نام برد که همکاری‌های دوجانبه مرزی با این سه کشور می‌تواند دستاوردهای بسیاری داشته باشد که انتظار می‌رود در دولت سیزدهم پیگیری شود.