پايگاه خبري تحليلي «پارس»-امیرحسین خواجوی- بسیاری از زوج‌های نابارور در حسرت داشتن فرزند و شنیدن صدای ‌گرم نوزادی در فضای سرد و بی‌روح خانه‌ای که سال‌هاست رنگ و بوی زندگی را به خود ندیده، می‌سوزند. شاید برخی از این زوج‌ها خبر ندارند که پیشرفت‌های علمی حاصل‌شده در چندین‌سال گذشته در کشورمان بسیاری از مشکلات این زوج‌ها را حل کرده. آری در عصر علم و آگاهی نباید برای مشکلاتی از این دست که به راحتی قابل درمان است غصه‌ خورد و دم نزد. «مرکز درمان ناباروری رویش» جمعیت هلال‌احمر در تهران یکی از مراکزی است که در زمینه ناباروری خدمات می‌دهد. برای آگاهی بیشتر از فعالیت‌های این مرکز، گفت‌و‌گویی کرده‌ایم با «دکتر حمید چوبینه» متخصص بیولوژیک و تولید‌مثل و مدیر مرکز درمان ناباروری رویش. 

با توجه به اهمیت ناباروری و عدم‌آگاهی عموم مردم نسبت به پیشرفت‌های علمی حاصل‌شده در زمینه درمان این بیماری‌ها،  در ابتدا کمی در ارتباط با ناباروری توضیح دهید؟
بیماری‌های مربوط به ناباروری ازجمله امراضی است که در سنین خاصی نمود پیدا می‌کند.  مثلا وقتی بیماری مربوط به سن بلوغ است بی‌شک تظاهرات بالینی آن بیماری در همان سن بلوغ خودش را نشان خواهد داد و بخشی از بیماری‌هایی را که در سنین خاصی بروز پیدا می‌کند یقینا می‌توان در سنین پایین و قبل از نمودار شدن علایم بالینی با امکانات ابتدایی و اقدامات اولیه توسط پزشکان و متخصصان امر از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.  بیماری ناباروری نیز از این دست بیماری‌هاست. به عبارت دیگر می‌توان با یکسری اقدامات از بدو تولد یا حتی در دوران جنینی از بروز این بیماری جلوگیری کرد. مادران به راحتی می‌توانند با مشورت پزشک در دوران بارداری با پرهیز از مصرف بعضی غذاها، داروها، هورمون‌ها یا تزریقات خاص از شکل‌گیری عوامل بروز مشکل در دستگاه تناسلی فرزندشان جلوگیری کنند.  در دوران نوزادی یا کودکی نیز می‌توان با مراجعه به اورولوژیست‌‌‌های فعال در زمینه ناباروری برای پسران یا مراجعه به متخصصان زنان برای دختران،  مشکلات احتمالی دستگاه تناسلی آنها را برطرف کرد. در مجموع، اینها مقدماتی است که خانواده‌ها برای سلامت فرزندان خود و جلوگیری از بروز مشکلات حادتر در زمینه ناباروری می‌توانند انجام دهند. البته بعضی از این مشکلات تا قبل سنین بلوغ و حتی قبل از ازدواج مشهود نیست. ولی خوشبختانه با پیشرفت‌های خوبی که در این زمینه در دنیا و در کشورمان صورت گرفته خانواده‌ها برای برطرف کردن مشکلات ناباروری می‌توانند وارد سیکل درمان شوند. 

تعریف استاندارد و مشخصی برای ناباروری زوجین وجود دارد؟
بله، طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی اگر یک زوج طی یک‌سال بدون استفاده از روش‌های ضدبارداری نتوانند باردار شوند این زوج نابارور محسوب می‌شوند. خانواده‌ها بعد از طی یک‌سال با این روند اگر قصد بچه‌دار شدن دارند، حتما باید به متخصصان مربوطه مراجعه کنند. نکته‌ای که تمامی متخصصان روی آن تاکید دارند مراجعه سریع زوجین برای رفع مشکل ناباروری است، چراکه بسیاری از مشکلات در این حوزه با مراجعه به موقع به راحتی قابل حل است، درصورتی که با گذر زمان بر پیچیدگی‌های این بیماری افزوده خواهد شد و در بعضی از موارد اقدامات پزشکی انجام‌شده را بی‌نتیجه خواهد کرد. 

آمار جهانی در زمینه ناباروری چقدر است؟
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی بین ۱۲ تا ۱۵‌درصد زوجین در کل دنیا نابارور هستند. 

این آمار در کشور ما به چه صورت است؟
مطالعه‌ای که اخیرا در کشور ما صورت گرفته است متاسفانه آمار بیشتری نسبت به آمار جهانی را نشان می‌دهد. علت این موضوع هم بیشتر به بالا رفتن سن ازدواج به ویژه در خانم‌ها، مشکلات و شرایط کاری پراسترس و سایر شرایط محیطی معطوف است.  به‌طورکلی این قبیل مشکلات را عوامل ثانویه ناباروری می‌گویند.  به عبارت دیگر شاید فردی به‌طور طبیعی مشکل ناباروری نداشته باشد ولی در گذر زمان دچار حوادث یا عواملی شود که ناباروری او را موجب شود.  برای نمونه بالارفتن سن ازدواج یکی از عوامل ثانویه در بروز ناباروری محسوب می‌شود. طبق آمار رسمی در کشور ما ۳‌میلیون زوج نابارور وجود دارد.  البته احتمال دارد این رقم بیش از این نیز باشد. به عبارت دیگر سهم کشور ما از این آمار جهانی ناباروری به این ۳‌میلیون زوج اضافه می‌شود. پس با توجه به این آمار باید مراکزی مانند رویش بیش از پیش در کشور ما شکل بگیرد تا بتوانیم پاسخگوی نیاز خانواده‌های مشتاق فرزند باشیم. 

پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک لازم برای درمان ناباروری در مرکز رویش و به‌طورکلی در کشور در حدی است که بتواند پاسخگوی نیازها در این زمینه باشد؟
بله خوشبختانه در کشور پیشرفت‌های علمی خوبی در این زمینه صورت گرفته است، به‌طوری که درحال حاضر کشور ما برند علمی لازم را در منطقه و حتی جهان در اختیار دارد.  از طرف دیگر با توجه به سیاست‌های جمعیتی ابلاغ‌شده از سوی مقام معظم رهبری و توجه سایر مسئولان به پویایی و جوان نگه‌داشتن جمعیت کشور و کاهش تمایل به فرزندآوری در خانواده‌هایی که یک یا دو فرزند دارند در مجموع می‌توان با سرمایه‌گذاری بهتر در زمینه ناباروری خانواده‌های مشتاق و محروم از داشتن فرزند را از طریق درمان در این مراکز به خواستشان رساند و از طرف دیگر با توجه به آمار نسبتا بالای این خانواده‌ها همسو با سیاست‌های جمعیتی ابلاغ‌شده حرکت کرد.  علم، امکانات و شرایط تحقق این کار در کشور وجود دارد و مهم‌تر از آن طلب و اشتیاق داشتن فرزند در اکثر خانواده‌های نابارور وجود دارد. با کمی سرمایه‌گذاری در زمینه بالا بردن آگاهی مردم می‌توان در درمان ناباروری بسیار موفق عمل کرد. 

به نظر شما چه مسائلی باعث می‌شود، خانواده‌ها  برای رفع مشکل ناباروری اقدام نکنند؟ 
مشکلات و نارسایی‌های فرهنگی در این زمینه و مشکلات اقتصادی برای هزینه‌های درمان مشکلات عمده‌ای  هستند که باعث می‌شوند بسیاری از خانواده‌ها برای درمان این بیماری اقدام نکنند. برای رفع موانع فرهنگی موجود دراین زمینه رسانه‌ها می‌توانند بسیار موثر عمل کنند. پزشکان و متخصصان امر نیز برای رفع مشکلات فرهنگی در این زمینه باید پیش‌قدم شوند.  به هرحال باید این نکته برای عموم مردم منتقل شود.  همان‌طور که فردی برای بازتوانی بینایی به پزشک متخصص چشم مراجعه می‌کند ناباروری هم یک ناتوانی و بیماری قابل درمان است.  در بسیاری ازموارد ناباروری با مراجعه به متخصصان و انجام معاینات معمولی به راحتی قابل حل است. در پاره‌ای از موارد نیاز به سیکل درمانی طولانی‌مدت است. بخش دیگر مشکلات مربوط به هزینه‌های درمان است.  متاسفانه بیمه‌ها نیز هیچ‌گونه پوششی در این مقوله  ندارند. 

هزینه‌های درمان ناباروری به‌طور متوسط چه مقدار است؟
هزینه درمان ناباروری در کشور ما نسبت به سایر کشورهای منطقه بسیار پایین است، حتی در بعضی از مواقع تا یک‌سوم  قیمت نسبت به کشورهای اروپایی است. تازه این کاهش قیمت برای بیماران خارجی است و این هزینه برای بیماران داخلی به یک‌پنجم و یک‌ششم هزینه در سایر کشورها نیز می‌رسد.  ولی باتوجه به سیاست‌های ابلاغی جمعیت که بی‌شک برای آن مانند دیگر سیاست‌های بالادستی، بودجه مناسبی نیز در نظر گرفته می‌شود، می‌توان با هدایت‌بخشی از آن بودجه به این حوزه، هزینه‌های درمان ناباروری را بیش از پیش کاهش داد.  ناباروری بحران‌های بزرگ اجتماعی را به دنبال دارد.  وقتی یکی از سه عامل اصلی طلاق در کشور مربوط به ناباروری و سرد شدن زوجین نسبت به هم اعلام می‌شود که این مشکل به دنبال خود افسردگی، انزوا و آسیب‌های اجتماعی دیگر را به وجود می‌آورد باید بیش از پیش به درمان ناباروری و مشکلات آن پرداخته شود. 

چه شد که جمعیت هلال‌احمر تصمیم به راه‌اندازی چنین مرکزی گرفت؟
با توجه به اهمیت موضوع ناباروری که به تفضیل به آن اشاره شد، هلال‌احمر با همکاری پژوهشگاه رویان که یکی از مراکز شناخته‌شده درمان ناباروری در عرصه بین‌المللی است،‌ سال گذشته موفق به راه‌اندازی مرکز درمان ناباروری رویش شد  که در این فاصله کوتاه ‌هزار و ۴۰۰ زوج برای درمان به مرکز رویش مراجعه کردند. رویکرد این مرکز منطبق و همسو با سیاست‌های کلی جمعیت هلال‌احمر در زمینه کمک و یاری به مردم است. وجود خانواده‌های نابارور یک بحران اجتماعی است که می‌تواند عامل شکل‌گیری بحران‌های بعدی در سطح جامعه شود و از آنجایی که وظیفه جمعیت هلال‌احمر کمک به مردم در شرایط بحرانی است، این مرکز برای کمک به این خانواده‌ها در جهت حمایت انسانی برای زندگی بهتر تاسیس شده است. خانواده‌هایی که مشتاق داشتن فرزند هستند در این مرکز می‌توانند به راحتی وارد چرخه درمان شوند و با توجه به رویکرد حمایتی جمعیت هلال‌احمر از عموم مردم تعرفه‌های درمانی این مرکز در مقایسه با مراکز مشابه خصوصی بسیار پایین‌تر در نظر گرفته شده است، تا بتوانیم خدمت‌رسانی به مردم را به شکل مطلوب‌تری انجام دهیم. 

چه تعداد از مراجعه‌کنندگان به این مرکز چرخه درمان را با موفقیت طی کردند؟
هزار و ۴۰۰ زوج مراجعه‌کننده که شامل بیماران داخلی و خارجی این مرکز می‌شوند، ابتدا باید وارد سیکل درمان شوند. بسیاری از این بیماران تشکیل پرونده داده اند و درحال انجام مراحل مشاوره و اقدامات اولیه هستند تا وارد سیکل درمان شوند. تقریبا ۱۵‌درصد این تعداد درحال حاضر در سیکل درمان قرار دارند که خوشبختانه از حدود ۲۰۰ زوج واردشده در چرخه درمان ۲۷‌درصد موفقیت حاصل شده است که آمار و استانداردهای جهانی نیز رقمی نزدیک به ۳۰‌درصد است. البته نباید فراموش کرد که بیماران در بعضی از مواقع باید در چرخه‌های مختلف درمان وارد شوند تا به نتیجه دلخواه  برسند و این موضوع زمان درمان را طولانی می‌کند.  

تا‌کنون موردی وجود داشته که مراجعه‌کننده به دلیل عدم توانایی پرداخت هزینه‌ها، از ادامه درمان منصرف  شود؟
بله متاسفانه در بعضی از موارد، زوجین به دلیل عدم توانایی پرداخت هزینه از ادامه درمان منصرف شده‌اند. به‌طور متوسط هزینه درمان ناباروری در مرکز رویش از ۳۰۰‌هزار تومان شروع می‌شود و در بعضی از مواقع به ۵‌میلیون تومان هم می‌رسد. البته این ارقام در مقایسه با تعرفه‌های مراکز خصوصی بسیار پایین است. بیشترین هزینه در درمان ناباروری مربوط به داروهای این بیماران می‌شود که امیدواریم با پوشش بیمه‌ای این داروها، هزینه درمان کاهش پیدا کند. البته یکسری اقدامات مثبتی در این زمینه صورت گرفته ولی تا پوشش مناسب این داروها توسط شرکت‌های بیمه فاصله زیادی داریم. 

به غیراز درمان ناباروری چه اقدامات دیگری در این مرکز انجام می‌شود؟
به جز درمان ناباروری، تکنیکPGD ( تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی)، در بسیاری از مواقع دیده می‌شود که یک یا چند اختلال کروموزومی در یک خانواده شایع است و این نگرانی در خانواده وجود دارد درصورت بارداری یک اختلال در فرزند وجود داشته باشد و امکان دارد به دلیل همین ترس از بچه‌دار شدن منصرف شوند یا در صورت بچه‌دار شدن فرزند به صورت معلول متولد شود. این تکنیک روی تکنیک درمان ناباروری سوار شده و به کمک آن می‌توان از بسیاری از بیماری‌های کروموزومی جلوگیری کرد. خوشبختانه این تکنیک در مرکز رویش قابلیت انجام دارد. قابلیت دیگری که در این مرکز فراهم شده است تعیین جنسیت فرزند دوم به بعد خانواده‌هاست. برای نمونه زوجی دارای دو فرزند پسر است و تمایل دارد که فرزند سوم آنها دختر باشد، با مراجعه به این مرکز می‌توانند این انتخاب را داشته باشند. 

چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟
یکی از برنامه‌های مهم ما تاسیس مرکز اقامت موقت مراجعه‌کنندگان به مرکز رویش است. با توجه به این‌که بیماران ناباروری عموما سیکل درمان طولانی دارند و بسیاری از مراجعه‌کنندگان از شهرستان‌ها یا خارج از کشور برای اقامت در تهران دچار مشکل می‌شوند و نیز با توجه به تجویزات دارویی انجام‌شده توسط متخصصان به بیماران باید درشرایط خاص و در زمان مشخصی انجام شود و نیاز به فراهم شدن محیطی عاری از استرس و آرام برای بیماران به‌ویژه در زمان درمان با همکاری مجتمع دارویی و درمانی هلال ایران یک مجموعه اسکان موقت باشرایط بسیار خوب برای اسکان مراجعه‌کنندگان شهرستانی و خارجی در نزدیک‌ترین مکان موجود به مرکز درمانی رویش ساخته شده است که مراحل پایانی تجهیز و آماده‌سازی خود را طی می‌کند. به یاری خدا با راه‌اندازی این مرکز، خدمات کامل‌تری را به بیماران ارایه خواهیم کرد.