پیشنهاد جایگزین حذف سه دهک

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد- یازدهمین مناظره تلویزیونی موافقان و مخالفان حذف یارانه دهک های بالای درآمدی از فهرست یارانه بگیران بدون دستیابی به راهکار علمی در این مورد و تنها با یک « پیشنهاد مشخص» از سوی یکی از اقتصاددانان حاضر در این مناظره به پایان رسید. این پیشنهاد، شناسایی دهک های کم درآمد بود که از سوی حسین راغفر، استاد دانشگاه الزهرا ارائه شد؛ پیشنهادی که به گفته وی می تواند جایگزین « حذف سه دهک بالای درآمدی» شود.
در مقابل، جمشید پژویان رییس شورای رقابت با رد این پیشنهاد اعتقاد داشت که « امکان چنین طبقه بندی و شناسایی برای فقرا وجود ندارد. » احمد میدری نیز که به تازگی به عنوان معاون وزیر تعاون و رفاه اجتماعی معرفی شده است نیز اعلام کرد: « دولت هنوز برای حذف سه دهک بالای درآمدی به اجماع نرسیده است» و بنابراین « دولت برای حذف این سه دهک، به یک سال زمان نیاز دارد. » در این مناظره همچنین جعفر قادری نماینده عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و احمد قدیری ابیانه نیز حضور داشتند که هر یک به بیان نظرات خود پیرامون اجرای سیاست هدفمندی یارانه ها در مرحله اول پرداختند. ضمن اینکه ۹۰ درصد بینندگان این برنامه تلویزیونی در پاسخ به این سوال که « آیا موافقید یارانه نقدی مالکان املاک و خودروهای گران قیمت حذف شود؟ » پاسخ « بله» دادند.

حذف داوطلبانه برخی یارانه بگیران
در ابتدای مناظره، جمشید پژویان رییس شورای رقابت به عنوان « مخالف حذف سریع یارانه ثروتمندان» پشت تریبون رفت و گفت: « ضعف دولت قبلی که الان هم تکرار می شود دهک ها هستند. » او خطاب به حاضران افزود: « طوری درباره دهک های بالا و پایین صحبت می شود که گویی این دهک ها واقعا وجود دارد؛ درحالی که این طور نیست، در ایران و هیچ جای دنیا اطلاعات کامل از دهک ها وجود ندارد. » وی ادامه داد: « مشکل شناسایی دهک ها است؛ وقتی نتوانیم درست شناسایی کنیم افرادی را که نباید حذف می شدند، حذف می کنیم و افرادی را که باید حذف شوند، در لیست نگه می داریم؛ اگر داوطلبانه نسبت به حذف یارانه دهک ها اقدام کنند، بهتر است. »

سوءتغذیه در ۱۰ درصد ۴ دهک
حسین راغفر، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا که موافق حذف سریع یارانه دهک های بالای درآمدی است، به عنوان دومین نفر در یازدهمین مناظره تلویزیونی پشت تریبون قرار گرفت. راغفر گفت: « اگر فلسفه پرداخت یارانه برای مردم و مسوولان روشن می شد و انتظارات اضافه تزریق نمی شد طبقات بالای جامعه خود را محق به دریافت این یارانه نمی دانستند و درخواست یارانه نمی کردند. » وی با بیان اینکه « منابع اصلی پرداخت یارانه ها از درآمدهای نفتی است نه مالیاتی» افزود: « این روش یکی از ظلم هایی است که در تخصیص بهینه سرمایه های ملی صورت گرفته است، سرمایه های طبیعی کشور صرف نان، آب و گوشت مردم می شود، در حالی که این سرمایه ها باید به اشکال دیگری سرمایه گذاری شود؛ مانند زیرساخت ها، جاده ها و پل ها» وی تصریح کرد: « شناسایی ۱۰۰ درصد درآمد افراد در دستگاه هایی که شبکه های اطلاعات گسترده ای نیز دارند امکان پذیر نیست، روش های شناسایی باید به صورت تقریبی انجام شود. » راغفر افزود: « در محاسباتی که داشتم ۴۰ درصد مردم در ۴ دهک جمعیتی ۱۵ درصد مصرف را انجام می دهند، ۳ دهک میانی ۲۵ درصد مصرف و ۳ دهک بالایی ۶۰ درصد. این به آن معنا است که ۳ دهک بالایی ۴ برابر گروه های پایینی مصرف می کنند. نکته مهم در این میان این است که ۸ تا ۱۰ درصد ۴ دهک کم درآمد جامعه دچار سوءتغذیه هستند. »

پرداخت ۱۲۶ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی
جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس به عنوان سومین سخنران مناظره و در مقام موافق حذف سریع یارانه دهک های بالای درآمدی پشت تریبون رفت. قادری گفت: « سه ماه آینده به سومین سال اجرای قانون هدفمندی یارانه ها می رسیم و تاکنون ۱۲۶ هزار میلیارد تومان پرداخت شده که با این رقم می توانستیم حدود یک میلیون فرصت شغلی ایجاد کنیم. » وی خاطرنشان کرد: « باید به سمت نظام مالیاتی مشابه بسیاری از کشورها حرکت کنیم؛ می توان در یک فرصت سه ماهه با توجه به اطلاعات بانکی، خودرو، املاک، گردش های حساب و درآمدهای دولتی و غیردولتی که در دست داریم افراد را شناسایی و مالیات بر مجموع درآمد خانوار را انجام دهیم. »

یارانه پنهان و آشکار
محمدحسین قدیری ابیانه به عنوان چهارمین میهمان مناظره بررسی حذف یارانه دهک های درآمدی بالا در جایگاه موافق حذف سریع یارانه ها از دهک های درآمدی بالا پشت تریبون رفت و اظهار کرد: « یارانه را باید به ۲ دسته نقدی و پنهان تقسیم کرد. در یارانه های نقدی مردم ماهانه ۴۵ هزارتومان از دولت دریافت می کنند؛ اما در یارانه های پنهان بیشتر دهک های ثروتمند جامعه از آن برخوردار می شوند. » وی با بیان اینکه « قبل از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها دهک اول جامعه ۷/۵ میلیون سهم سوخت برابر با ۴۰ برابر یک دهم فقیرها در جامعه را از آنِ خود کرده بود» گفت: « بعد از اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها این ۴۰ برابر به ۳۰ برابر تغییر پیدا کرد اما باید بگویم هرروز ثروتمندان از منابع درآمدی دولت که به قشر فقیر جامعه باید اختصاص پیدا کند برخوردار می شوند. »

دولت هنوز به اجماع حذف ۳ دهک بالا نرسیده است
در ادامه احمد میدری معاون رفاه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه « موافق حذف سریع یارانه ثروتمندان هستم، اما شرایط به گونه ای است که این کار در کوتاه مدت امکان پذیر نیست» اظهار کرد: « دولت هنوز به هیچ جمع بندی مشخصی در ارتباط با حذف گروه های درآمدی بالا نرسیده است. » نماینده دولت در مناظره گفت: « میزان یارانه ای که در کشورهای توسعه یافته در حالت عادی به افراد نیازمند پرداخت می شود، ۸ درصد تولید ناخالص داخلی آن کشورها است و شیوه پرداخت نیز به گونه ای است که با شناسایی دقیق افراد نیازمند، در راستای کاهش فقر آنان اقدام می شود. » وی با بیان اینکه « با بانک های اطلاعاتی که در ایران داریم، نمی توانیم گروه های درآمدی را مشخص کنیم و حذف یارانه برخی دهک ها نمی تواند دقیق باشد» گفت: « به عنوان مثال از لیست ۲۱ هزار نفری تجار که در گمرک با گردش های مالی بالا موجود است، برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد هستند و زمانی که ممیز مالیاتی برای شناسایی می رود، متوجه می شود که فلان تاجر یک فقیر مستمند است که اگر بدون در نظر گرفتن آنها، حذف دهک ها را انجام دهیم، این قبیل افراد هم از لیست حذف می شوند. » میدری درباره میزان کدهای مخدوش در این بانک اطلاعاتی گفت: « از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار کد موجود، نزدیک به ۸۰۰ هزار کد مخدوش در این بانک اطلاعاتی موجود است و نمی شود به آن اکتفا کرد؛ در این راستا دولت به زمانی بیش از سه ماه برای جمع آوری اطلاعات دقیق و شناسایی گروه های درآمدی نیاز دارد. »

سوال مجری
در بخش دوم این مناظره، مجری برنامه یک سوال مشخص پرسید: « در بهترین شرایط ما یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان درآمد داریم، اما ۳۵۰۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت می کنیم، لطفا در این خصوص که این از کجا می آید و باید چه کنیم، توضیح دهید. » حاضران در پاسخ به این سوال، وارد یک بحث تئوریک اقتصادی شدند. از جمله اینکه قدیری ابیانه در پاسخ به این سوال پیشنهاد داد که یارانه پرداختی به حامل های انرژی باید « حذف» شود و راغفر ضمن مخالفت با این موضوع، عنوان کرد که « این کار بدون بسترسازی لازم، گروه های کم درآمد را دچار مشکل می کند. » پژویان نیز عنوان کرد: « در دهه ۷۰ میلادی تمام کشورهای صنعتی، اقدام به افزایش قیمت حامل های انرژی کردند» و راغفر پاسخ داد: کشورهای صنعتی پیش از آن بسترهای توسعه صنعتی را فراهم کرده بودند. پژویان گفت که « تورم یک سال بعد از هدفمندی ۱۱ تا ۱۲ درصد بود. » اما قادری در پاسخ گفت: « این مساله به خاطر کنترل هایی بود که دولت انجام داد. » پژویان پاسخ داد: « اگر کنترل به این شدت اعمال می شد، قطعا بازارهای سیاه در حاشیه به وجود می آمد. » اما احمد میدری عنوان کرد: « وقتی ۴۰ هزار میلیارد تومان یارانه می دهید و ۱۵ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارید؛ تورم ایجاد می شود، این همان کاری بود که در ایران صورت گرفت. » پژویان ادامه داد: « اگر خطایی در اجرای قانون صورت گرفته، نمی توان ادامه آن را با همان خطا به پیش برد. » میدری پاسخ داد: « هیچ کشوری در دنیا یارانه به همه مردم نداده است، وقتی شما از اجرای این قانون به این شیوه حمایت می کردید، باید فکر می کردید که به اینجا می رسد. »

نیاز به یک سال زمان برای شناسایی ۳ دهک
در ادامه این مناظره احمد میدری گفت: « اطلاعات اقتصادی خانوار ها از مهم ترین سیاست ها است و برای اینکه بتوانیم این اطلاعات را به دست بیاوریم باید اطلاعات پراکنده ای را که در کشور وجود دارد تجمیع کنیم. انجام این کار نیز در مدت سه ماهه قابل انجام نیست و زمان بیشتری برای یکپارچه شدن اطلاعات نیاز است. » وی با بیان اینکه « شناسایی دهک ها برای سایر بخش ها از جمله پرداخت یارانه به بیماران خاص یا تامین اجتماعی نیز استفاده خواهد شد. » افزود: « شناخت سه دهک بالا نیاز به زمان بیشتری دارد و شاید یک سال زمان نیاز داریم. »

راهکار دولت برای شناسایی اموال مبهم
میدری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه « کسانی که برای دریافت یارانه نقدی اموال و دارایی ها خود را به نام همسر و فرزندان خود می زنند چگونه شناسایی خواهند شد» ، گفت: « معمولا جمع آوری اطلاعات متقاضیان دریافت یارانه در کشورها بر اساس ۶ شاخص صورت می گیرد که اطلاعات ثروتی، اطلاعات درآمدی، اطلاعات مصرفی از قبیل قبوض آب، برق و… ، اطلاعات شغلی، اطلاعات سکونتگاهی که نقطه اسکان خانوار را نشان می دهد و ابعاد خانوار از جمله این شاخص ها هستند که در کنار یکدیگر جمع شده و مشخص می کند فرد مشمول دریافت یارانه است یا خیر؟ » او افزود: « از سال ۸۳، قانون به وزارت رفاه تاکید کرده بانک اطلاعاتی خانوار را ایجاد کند، اما در حال حاضر در کشور جزایر اطلاعاتی پیشرفته ای داریم که در دستگاه های مختلف اطلاعاتی که روی کد ملی افراد ارائه می شود اطلاعاتی جامع است و از این منظر نیازی نیست تمامی دستگاه ها در یک بانک متمرکز گرد هم باشند، بلکه می توان از درگاهی مشخص و واحد به تمامی اطلاعات این بانک ها دسترسی داشت. »

پیشنهاد راغفر برای شناسایی دهک ها
در ادامه حسین راغفر عنوان کرد: « ما می توانیم به جای شناسایی دهک های پردرآمد گروه های پایین درآمدی را شناسایی کنیم. »

راغفر با بیان اینکه « شناسایی گروه های پایین درآمدی امکان پذیر است» ، افزود: « مطالعات غرب در بررسی اقتصاد فقر نشان می دهد می شود گروه های پایین درآمدی را شناسایی کرد. » وی افزود: « لزومی ندارد به شناسایی گروه هایی بالایی درآمدی بپردازیم ما باید گروه های پایین درآمدی را برحسب میزان آسیب پذیری آنها شناسایی کنیم. »

نمی توان فقرا را شناسایی کرد
پژویان رییس شورای رقابت در پاسخ به این اظهارات راغفر گفت: « از آقای راغفر این سوال را دارم که کدام کشور توانسته مردم فقیر خود را شناسایی کند و به صورت دقیق به آنها یارانه پرداخت کند؟ » پژویان گفت: « به استناد مطالعاتی که در مرکز پژوهش های مجلس انجام شده، زمانی که به دنبال تکمیل اطلاعات خود برای شناسایی افراد فقیر در سال های ۶۳ و ۶۴ بودم این تصور را داشتم که می توان آنها را شناسایی کرد، ولی در حال حاضر معتقدم نمی توان به صورت کامل و دقیق این افراد را شناسایی کرد. » او افزود: « بر اساس اطلاعاتی که پس از این مطالعات به دست آوردم در سال های ۷۴ تا ۷۸ خانوارهای سرپرست زن درصد فقر آنها از کل فقر جامعه کمتر بود، اما تنها چیزی که وجود داشت این بود که شکاف فقر برای سرپرستان زن بیشتر بود. » وی با بیان اینکه بر اساس اطلاعات آن سال ها درصد فقر مالکین بیش از اجاره نشین ها بود، بیان کرد: « بنده همه راه ها را برای شناسایی فقرا طی کرده ام، ولی محقق نشد، چون امکان چنین طبقه بندی و شناسایی برای افراد فقیر وجود ندارد. »