درمان تیک عصبی از این رو مهم است که میتواند برای فرد خیلی نگران کننده و ترسآور باشد و در کارهای عادی و روزمره او اختلال ایجاد کند. ما در این مطلب گروه سلامت شادمگ راهکارهای مفیدی را برای درمان تیک در اختیارتان قرار دادیم.
تیک عصبی
افرادی که تیک عصبی دارند بدون اینکه کنترلی بر روی عضلات بدن خود داشته باشند، به طور ناخواسته دچار این عارضه می شوند. داشتن تیک عصبی کم و بیش شبیه داشتن سک سکه است. فردی که در حال سکسکه است با اینکه نمی خواهد سکسکه را داشته باشد؛ اما در عین حال کنترلی بر روی آن ندارد و بدن شخص به طور خودکار آن را انجام می دهد.
گاهی اوقات افراد به تنهایی سعی می کنند تا تیک عصبی خود را کنترل کنند و حتی گاهی برای مدت کوتاهی نیز موفق می شوند اما پس از مدتی بی اختیار دوباره به سمت انجام تیک باز میگردند. تیک عصبی شرایط جسمانی خاصی است که عصب های یک شخص نقش اصلی در به وجود آمدنش دارند. تیک عصبی درواقع تشنج ، حرکت و یا صداهای ناگهانی است که فرد به طور مکرر انجام می دهد. افرادی که تیک عصبی دارند هیچ کنترلی بر روی آنها نداشته و نمی توانند آنرا را متوقف کنند.
اختلال تیک عصبی چیست؟
تیک عصبی (tic) نوعی اختلال در رفتار است که در آن فرد مبتلا، بی اختیار و بدون کنترل عضوی از خود را به حرکت در میآورد. بهعنوانمثال دست و یا پای وی بالا پایین میشود و یا فرد چشمک میزند. این اختلال رفتاری گاه به گاه به سراغ فرد آمده و در طول روز مدام تکرار میشود. حتی افرادی هستند که از تیک عصبی در خواب رنج میبرند.
تیکهای عصبی در هنگام استرس و اضطراب فرد بیشتر و شدیدتر نیز میشوند. امروزه کودکان و البته بزرگسالان بسیاری هستند که از این اختلال رنج میبرند. تیک عصبی چشم و تیک عصبی ابرو از رایج ترین تیک های عصبی هستد. در برخی از افراد تیک عصبی چندان شدید است که وی را از زندگی روزمره باز میدارد. شایان ذکر است که ابتلا به تیک عصبی در مردان ۳ برابر زنان بوده و لازم است آقایان بیشتر به این موضوع حساس باشند.
انواع تیک های عصبی
برخلاف تصور عموم که فکر می کنند تنها پریدن پلک جزو تیک عصبی محسوب می شود، باید گفت که تیک ها انواع مختلفی دارند که در ادامه به آنها اشاره می شود.
تیک های حرکتی
تیک های حرکتی مربوط به تیک های عضلانی هستند که حرکت آنها با چشم قابل دیدن است. برای مثال می توان به پلک زدن ، تکان دادن شانه و یا تکان دادن دست ها اشاره کرد.
تیک های آوایی
تیک های آوایی به صداهایی اطلاق می شود که شخص با استفاده از تارهای صوتی خود ایجاد می کند. نمونه هایی از تیک های آوایی شامل زمزمه ، صاف کردن گلو و یا فریاد زدن یک کلمه یا عبارت خاص می باشد.
تیک ها را به شکل دیگری نیز می توان دسته بندی کرد:
تیکهای ساده
تیک های ساده تنها قسمت های کمی از بدن را درگیر می کنند. مانند خیره شدن چشم ها و یا بو کردن مداوم یک چیز.
تیکهای پیچیده
تیک های پیچیده معمولا چندین قسمت مختلف بدن را درگیر می کنند. این تیک ها می توانند طبق الگوی خاصی اتفاق بیافتند . یکی از الگوهای تیک های عصبی این است که شخص هنگام تکان دادن سر ، دستش را نیز عقب و جلو کند و بالا بپرد.
علائم تیک عصبی
علائم تیک های عصبی معمولا خود را در سنین ۵ تا ۱۰ سالگی نشان می دهند. اولین علائم اکثرا تیک های حرکتی هستند که در ناحیه سر و گردن رخ می دهند. تیک های عصبی معمولا در مواقع استرس زا و یا هیجان انگیز شدت بیشتری پیدا می کنند و زمان هایی که فرد آرام باشد و یا بر روی موضوعی خاص تمرکز کرده باشد ، بهبود می یابند.
انواع تیک ها و تعداد دفعاتی که فرد دچار می شود در طول زمان بسیار تغییر می کند اما این تغییر به معنای بهبود یافتن نیست.
علل ابتلا به اختلال تیک عصبی
برای مبتلا شدن یک فرد به اختلال تیک عصبی بی نهایت دلیل وجود دارد. این علتها بهقدری زیاد هستند که افراد متخصص مغز و اعصاب آنها را در گروههای مختلفی دست بندی کردهاند. از جمله از شایعترین علل اختلال تیک عصبی عبارتاند از:
علل اولیه
اسپورادیک: در اثر سندروم توره و یا پس از بلوغ در فرد ایجاد میشود.
ارثی: در اثر عواملی نظیر سندرم توره، بیماری هانتینگتون، دیستونی اولیه، نوروآکانتوسیتوزیس به وجود میآید.
علل ثانویه تیک عصبی
عفونت: از جمله عفونتهایی که باعث ایجاد تیک عصبی در شخص میشوند عبارتاند از: انسفالیت، کره سیدنهام، کروتزفلد جاکوب.
داروها: استفاده از قرص و داروهایی نظیر محرکها، فنی تویین، فنوباربیتال، ضد جنونها، لوودوپا، کاربامازپین بعضاً باعث ایجاد اختلال تیک عصبی میشوند.
توکسین: مونوکسید کربن به عنوان یک توکسین میتوان در فرد تیک عصبی ایجاد کند.
اختلالات کروموزومی و عقب ماندگیهای ذهنی از دیگر علل ثانویه در ایجاد اختلال تیک عصبی هستند.
عوامل دیگر
- تروما به سر
- استروک
- سندرمهای نوروکوتانئوس
- اسکیزوفرنی
- بیماریهای دژنراتیو
تشخیص تیک های عصبی
تشخیص تیک های عصبی مانند دیگر بیماری ها نیست که با دادن یک آزمایش خون بتوان متوجه همه چیز شد بلکه برای تشخیص چنین مواردی باید به روانشناس خوب و با تجربه ای مراجعه نمود. روانشناس برای تشخیص به علائم و رفتار های شخص نگاه می کند. تیک ها از نظر نوع تیک ( حرکتی یا آوایی و یا ترکیبی از هر دو ) و مدت زمان ادامه علائم با یکدیگر تفاوت دارند. اگر فردی علائم تیک های حرکتی یا صوتی را برای مدت طولانی داشت ، باید برای درمان به طور جدی اقدام نماید.
چگونه تیکهای عصبی را کنترل کنیم؟
با یادگیری و رعایت نکاتی میتوانید تا حد زیادی تیکهای خود را کنترل کنید. از جمله از این نکات عبارتاند از:
- دور ماندن از محیطهای استرسزا و اضطرابزا
- دوری از محیطها و موقعیتهای پر تنش
- توجه به ساعت خواب و خودداری از کم خوابی
- عدم حساسیت به تیک عصبی
- اطلاع دادن تیکتان به اطرافیان
همانطور که دیدید با رعایت چند نکته ساده میتوانید تا حد زیادی این بیماری را کنترل کنید. شایان ذکر است که اگر کودک شما تیک دارد بهتر است این موضوع را در مدرسه به معلمان یا مدیر مربوطه اطلاع دهید. همچنین ممکن است کودکان دیگر فرزند شما را مسخره کنند، در این صورت میتوانید از تجربیات یک مشاور استفاده کنید.
اگر خودتان تیک دارید و این تیک مشکاتی را در انجام کار پیش پای شما میگذارد، حتماً این مسئله را به رئیس و همکاران خود اطلاع دهید.
درمان تیک عصبی
تیک های عصبی جزو مواردی است که به سختی درمان می شود و درمان آن نیازمند توجه ، تلاش و انجام تمرینات بطور مداوم و مرتب است. اولین مرحله درمان این تیک ها یادگیری نحوه کنترل علائم آن است که باید طبق نظرات روانشناس خوب و با تجربه پیش بروید. با به دست آوردن کنترل تیک های عصبی ، مانع از ایجاد اختلال این عارضه بر زندگی خود می شوید و می توانید مانند همه زندگی خود را ادامه دهید.
برای درمان این مشکل، باید رفتار درمانی های لازم را انجام دهید و در صورت تشخیص روانشناس تان ممکن است نیاز به دارو درمانی نیز احساس شود. درمان های ذکر شده با کمک به حفظ آرامش شما در محیط های مختلف ، باعث جلوگیری از رخ دادن تیک ها می شود. هرگز برای درمان این عارضه تعلل نکنید و خجالت نکشید.
هرچه سریع تر با مشاهده چنین عارضه هایی ، به روانشناس کاربلد و با تجربه مراجعه نمایید تا پس از تشخیص، جهت درمان آن اقدام نمایید. این عارضه را در کودکان خود تشخیص دهید در این صورت ، درمان آن راحت تر خواهد بود و سریع تر به نتیجه خواهید رسید. وجود داشتن تیک در کودکان ممکن است باعث ایجاد حس خجالت در آنها شده و مانع برقراری ارتباط با سایرین گردد. بنابراین در اولین فرصت برای درمان این تیک ها اقدامات لازم را انجام دهید.
درمان تیک عصبی با رفتار درمانی
رفتار درمانی در اغلب موارد به عنوان یکی از راه های درمانی برای تیک عصبی است. در صورتی که پزشک تان تشخیص دهد که رفتاردرمانی می تواند برای شما موثر باشد احتمالاً به یک روانپزشک ارجاع داده می شوید. یکی از درمان های اصلی که برای تیک عصبی به کار می رود درمان معکوس سازی عادت است. این روش درمانی اهداف زیر را دارد:
- آموزش درباره شرایط بیمار
- آگاه سازی بیشتر بیمار درباره تیک عصبی و شناخت احساسات فرد هنگام تیک عصبی
- آموزش عکس العملی جدید در زمان بروز تیک عصبی
برای مثال زمانی که تیک عصبی شانه ها را درگیر می کند احتمالاً به بیمار آموزش داده می شود که بازوها را بکشد تا تیک عصبی تمام شود.
تکنیک دیگری که با نام ERP شناخته می شود، گاهی اوقات کاربرد دارد. با کمک این تکنیک می توان از تیک عصبی پیشگیری نمود. به مرور زمان فرد به این احساس عادت می کند و نیاز به تیک عصبی کاهش می یابد.
این تکنیک ها معمولاً نیازمند جلسات زیادی با تراپیست دارند. در صورتی که دوره درمانی تمام شود و بیمار روند درمانی را ادامه دهد می تواند بهترین نتیجه را داشته باشد.
درمان تیک عصبی با دارو
داروهای بیشماری وجود دارند که می توانند برای درمان قطعی تیک عصبی موثر باشند. به برخی از این داروها در ادامه اشاره خواهیم نمود. داروهای نورولپتیک که با نام ضد روان پریشی هم شناخته شده است، داروی اصلی برای تیک عصبی میباشند. این داروها با جایگزینی اثر مواد شیمیایی در مغز که مسئول کنترل حرکات بدن هستند، به درمان تیک عصبی کمک می کند.
دارو های دیگری که برای درمان تیک عصبی به کار می روند شامل ریسپریدون، پیموزاید و آریپیپرازول هستند. از عوارض جانبی این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش وزن
- تاری دید
- یبوست
- خشکی دهان
برخی از داروهای نورولپتیک می توانند اثرات دیگری هم مانند لرزش بدن، خواب آلودگی و تکان های شدید بدن داشته باشند. داروهای دیگری برای درمان تیک عصبی وجود دارند که برای کاهش علائم تیک عصبی به کار می روند. این داروها در زیر آمده است:
کلونیدین
دارویی که به کاهش تیک عصبی و درمان علائم بیش فعالی به طور همزمان کمک می کند.
کلونازپام
دارویی که به کاهش شدت تیک عصبی در برخی افراد کمک می کند. این دارو با تغییر کارکرد برخی از مواد شیمیایی که در مغز هستند، روند درمانی را انجام می دهد.
تترابنازین
دارویی که به کاهش تیک عصبی در برخی افراد کمک می کند. معمولاً در صورتی که تیک عصبی ناشی از یک علت زمینه ای باشد و این عامل حرکات سریع و تکراری را موجب شود ( مانند بیماری هانتینگتون )، از این دارو استفاده می شود.
تزریق بوتاکس یا همان سم بوتولینوم
به این ترتیب ماهیچه های آن ناحیه خاص ریلکس می شوند و از تیک عصبی پیشگیری می شود. البته این روش درمانی نهایتاً تا سه ماه دوام می آورد. این روش های درمانی هر کدام عوارض جانبی مخصوص به خود را دارند. بنابراین بهتر است که در ابتدا با پزشک خود مشورت کنید و حتما پزشک متخصص بهترین روش درمانی را انتخاب کند.
این مشکل چقدر طول میکشد
با گذشت زمان، بعضی تیکها کاملاً از بین میروند و بعضی دیگر شدیدتر میشوند. گاهی اوقات این تیکها چند ماه طول میکشد ولی در بیشتر مواقع فرد را حدود چند سال درگیر خود میکند. این مشکل از حوالی هشت سالگی تا بلوغ شکل میگیرد و معمولاً بعد از بلوغ حادتر نیز میشود.
پژوهشها نشان میدهد که:
- از هر ۳ نفر، ۱ نفر در بزرگسالی تیک عصبی را تجربه نخواهد کرد.
- یک نفر از هر ۳ نفردر بزرگسالی فقط تا حدی خفیف، تیک عصبی را تجربه میکند.
- از هر ۳ نفر، ۱ نفر در بزرگسالی در صورت وقوع تیک عصبی شدت مشکل برای او حاد خواهد بود.
نقش استرس و اضطراب در بروز تیک عصبی
بیشتر تیکهای عصبی به استرس و اضطراب ربط دارد. ایجاد آرامش از طریق ورزشهای تنفس عمیق به مرور زمان این عارضه را برطرف خواهد کرد. عادتهایی مانند کشیدن گوش به علت خجالتی یا عصبی بودن به مرور زمان به تیک عصبی تبدیل میشود. بنا براین سعی کنید این عادتها را رفع کنید.
گاهی اوقات این حالتها بر اثر کمبود ویتامین و ماده معدنی مانند منیزیم در بدن ایجاد میشود. مصرف قرصهای مولتی ویتامین میتواند در رفع این عارضه مؤثر باشد. اگر علت این عارضه مصرف داروی معینی است، با پزشک مشورت کنید تا داروها را تغییر دهد. تیکهای مربوط به اضطراب، مسائل عاطفی و روحی یا حالت عصبی را میتوان با درمیان گذاشتن استرسها و مشکلات زندگی با فرد نزدیکی به حداقل رساند و گاهی نیز از بین برد.
طب سنتی برای درمان تیک عصبی
باید تقویت کننده عصبی مانند سنبله طیب با عسل یک قاشق چایخوری صبح زود و گل بهار نارنج با عسل یک قاشق چایخوری اول مغرب مصرف کنند. چیزهای ترش و تندو تیز برایشان سم است و نباید مصرف شود.
اگر تیک عصبی چندان جدی و شدید نباشد، میتوان با درمانهای خانگی آن را رفع کرد. مثلاً تلاش برای کاهش اضطراب و خستگیها باعث میشود تا این مشکل تا حدود زیادی رفع بشود و از بین برود.
اما درصورتیکه تیک عصبی زندگی عادی و روزمرهتان را دچار اختلال کند، حتماً باید به درمانهای جدیتر فکر کنید. از میان درمانها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان با ایجاد عادات معکوس: در این روش باید با شکلگیری عادتهای حرکتی در فرد، حرکتهای ناشی از تیک عصبی خنثی شوند. با تقویت عادتهای حرکتی جدید و خنثیکننده، تیکهای عصبی بهمرور از بین خواهند رفت.
ERP نیز روش دیگری است که بهمعنای قرارگیری در حالت تیک با عادتکردن به آن است. یعنی فرد درگیر تیک عصبی بهنوعی وقوع تیک را پیشبینی میکند و میتواند آن را کنترل کند.
روشهای درمان دارویی نیز وجود دارد که در کنار روشهای رواندرمانی استفاده میشوند یا اگر بقیهی روشهای باعث بهبودی نشوند، از این درمان استفاده میشود.
ترفندهایی درباره درمان تیک عصبی با طب سنتی
تیک عصبی در اعضای مختلف بدن، درمانهای متفاوتی در طب سنتی دارند مانند:
– استشمام عطرهای گرم مثل گلاب، نرگس، یاس هنگام خواب و در طول روز
– مصرف فسنجان نیم بادام و نیم گردو دو تا سه وعده در هفته
– ماساژ سر در طول روز و ماساژ کف پا هنگام خواب
– خوردن یک قاشق مرباخوری تخم فرنجمشک در یک لیوان عرق بهارنارنج
درمان تیک عصبی با داروهای گیاهی
– روغن بنفشهی خالص را در پایهی روغن زیتون، به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید و هر روز یک قاشق مرباخوری از این روغن میل کنید یا صورت تان را با آن ماساژ دهید.
– اگر تیک با پرش اعضا همراه باشد، باید از دمنوش گیاهان تقویت کنندهی اعصاب استفاده کرد. دم کردهی گیاهان آرامش بخش اعصاب فرد را آرام میکند، در نتیجه احتمال بروز تیک کاهش مییابد.
– همچنین میتوان صبحها یک قاشق چایخوری سنبل الطیب و عسل میل کرد.
– هنگام عصر یک قاشق چایخوری گل بهار نارنج با عسل را مصرف کنید.
– از مصرف مواد غذایی ترش و تند بپرهیزید.
نکاتی برای کمک به کنترل تیکهای عصبی
چند اقدام ساده وجود دارد که شما با انجام آنها میتوانید به کنترل تیکهای عصبی خود یا فرزندتان کمک کنید:
از استرس، اضطراب و ملالت شدید بپرهیزید.
خودتان را زیاد خسته نکنید و سعی کنید شبها خوب بخوابید.
نسبت به تیک عصبی خود، حساس نباشید و زیاد در مورد آن صحبت نکنید.
اجازه دهید اطرافیان شما و افرادی که زیاد با آنها سر و کار دارید از تیک عصبی شما اطلاع داشته باشند. به این ترتیب آنها میدانند که نباید نسبت به این حرکات شما واکنش نشان دهند.
اگر کودک شما به خاطر تیکهای عصبی برای مدرسه رفتن دچار مشکل شده است، با آموزگار او در مورد راههای برخورد با این مشکل گفتگو کنید.
همچنین اگر شما یک تیک عصبی خاصی دارید که در محل کار برایتان مشکلساز شده است، با همکاران خود در این مورد گفتگو کنید.