گروه سفر شادمگ در سفر به استان بوشهر شما را به دیدن گورستان صخره ای سیراف دعوت میکند. جایی که یکی از قدیمی ترین و عجیب ترین گورستان های ایران است.
معرفی گورستان صخرهای سیراف
یکی از شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی سیراف، قبرستان تاریخی آن واقع در دره لیرودی شیلو است؛ گورستانی با قبرهای سنگی قدیمی که علی‌رغم گذر زمان و دو زلزله مهیب در سال‌های دور همچنان به‌جای مانده است.
از آنجا که این قبرستان در مقاطع تاریخی متفاوت، برای مردمانی با ادیان مختلف مورد استفاده قرار گرفته است کارشناسان آن را قبرستان تمدن‌ها نامیده‌اند.
احتمالا قدمت گورستان صخرهای سیراف به دوره ساسانیان و دوره‌های اسلامی بازمی‌گردد و در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۵۰۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
گورستان صخرهای سیراف کجاست؟
گورستان صخرهای سیراف در شمال غربی بندر سیراف (محل ويرانههاى شهر باستانى سيراف) و در دامنه جنوبى ارتفاعات مشرف بر آن قرار دارد.
- فاصله گورستان صخرهای سیراف تا قلعه شیخ نصوری: ۱.۹ کیلومتر
- مسیر گورستان صخرهای سیراف تا اسکله سیراف: ۳ کیلومتر
- حد فاصل گورستان صخرهای سیراف تا آبشار مصنوعی سیراف: ۳.۹ کیلومتر
ویژگی‌های گورستان صخرهای سیراف
تعداد فراوانى گورهاى مستطيل شکل، عموما به طول ۲۱۰ سانتى‌متر و عرض ۵۰ سانتى‌متر و عمق ۴۰ تا ۶۰ سانتى‌متر در سنگ کنده شدهاند و از ملات ساروج براى هندسی‌سازی يا پوشش سطح خارجى قبرها استفاده شده است.
شکل و اندازه و ردیف‌بندی و حتى ارتفاع سطح پهنه قبرستان تا حدودى از بين رفته است. در اين قبرستان عموما قبرها رو به غرب هستند.
گورستان صخرهای سیراف را به زرتشتيان نسبت مى‌دهند. زرتشتيان ابتدا مرده‌ها را در گورهاى روباز قرار مى‌دادند تا در هواى آزاد گوشت آن‌ها تجزيه شود. سپس استخوان‌ها را جمع‌آورى می‌کردند و در استودان‌ها مى‌گذاشتند.
روبروى قبرستان غربى، قبرستان ديگرى وجود دارد که هرچه ارتفاع تپه زيادتر مى‌شود، گورها بزرگ‌تر و دهانه‌ها گشادتر مى‌شوند و عمق بيشترى پیدا می‌کنند.
در جلوى تپه به تبعيت از عوارض طبيعى، گورهاى عمودى با ارتفاع سه متر و عرض دو متر وجود دارند که مانند پهنه‌اى از کندوهاى زنبورعسل به‌طور مرتب در سراشيبى دامنه چيده شدهاند.
راز گورستان صخرهای سیراف
به احتمال زیاد قبرهای سنگی قبرستان و گودال‌های حفر شده بر پهنه کوهستان سیراف در ابتدا به‌منظور جمع‌آوری و استحصال آب ایجاد شدند . بعدها به‌دلیل رخداد حوادث غیر مترقبه همچون زلزله یا بیماری طاعون و نیاز به دفن سریع مردگان بهعنوان گورهای فردی یا خانوادگی مورد استفاده قرار گرفتند.
با دقت بر گورهای یافته شده و وجود لایه‌ای از قشر نفوذناپذیر ساروج درون حوضچه‌های استفاده شده بهعنوان قبر، می‌توان به نکاتی درباره روش تامین آب در شهر باستانی سیراف پی برد.
نکات بازدید از گورستان صخرهای سیراف
- بازدید از گورستان صخرهای سیراف رایگان است.
- در ساعات روشنایی روز از گورستان صخرهای سیراف بازدید کنید.
- بهترین زمان سفر به مناطق جنوبی ایران، فصول خنک سال هستند.
- در سفر به مناطق مختلف ایران، به باورها و فرهنگ مردم بومی احترام بگذارید.
- آثار تاریخی میراث بشریت هستند. آن‌ها را قدر بدانید و از وارد آوردن هرگونه آسیب (مانند انداختن سنگ در گورها یا نوشتن یادگاری) جدا خودداری کنید.
- با خرید از محصولات بومی و اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی، نقشی موثر در رونق اقتصادی منطقه داشته باشید.
بخش های مختلف گورستان تاریخی سیراف
گور تمدن ها
مقصود از گور تمدن‌ها منظره کلی است که از گورستان باستانی سیراف می‌بینید. مجموعه‌ای از گورهای مستطیل شکل که در دل کوه به دست انسان کنده شدهاند.
این گورهای سنگی در شش بخش مختلف حفر شده و به طور میانگین حدود 40 تا 60 سانتی‌متر عمق دارند .ابعاد آن‌ها به طور تقریبی دو در نیم متر است. بخش گورهای سنگی به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شده است . در بخش غربی آن هر چه ارتفاع تپه بیشتر می‌شود دهانه گورها گشادتر و عرض آن‌ها بیشتر می‌شود.
نکته مهم درباره قبرها، جهت ساخت آن‌هاست. بیشتر قبرها در جهت شرق به غرب ساخته شدهاند که خارج از قاعده دین اسلام برای ساخت قبر است . همین امر نشان می‌دهد که به احتمال بسیار زیاد این گورها متعلق به زرتشتیانی بوده که مرده‌های خود در آن‌ها قرار می‌دادند.
زرتشتیان به احتمال زیاد مرده‌ها را در فضایی باز قرار می‌داده‌اند تا گوشت آن‌ها توسط حیوانات تجزیه شود . سپس استخوان‌های مرده را داخل استودان‌هایی که به صورت عمودی در دل کوه کنده شده بوده قرار می‌دادند که تاکنون نیز برخی از این استخوان‌ها باقی مانده‌اند.
طبق بررسی‌های انجام شده، برای شکل‌دهی منظم‌تر گورها از ملات ساروج استفاده شده است . همین امر موجب شده تا طی زلزله‌های قدرتمندی که در طول تاریخ در سیراف اتفاق افتاده، هیچ‌کدام از گورها آسیب نبینند.
وجود ساروج در گورها این احتمال را قوی میکند که این، قبرها در اصل گودال‌هایی برای جمع‌آوری آب بوده‌اند . بعدها به دلیل حوادث پیش آمده در شهر مثل زلزله و یا طاعون و نیاز به دفن تعداد بالای مردگان، کاربری اولیه خود را از دست داده‌اند.
سنگ قبر های دوره اسلامی
در ابتدای ورود به منطقه‌ای که قبرهای دوره اسلامی در آن وجود دارد تابلوی سبز رنگی را مشاهده می‌کنیم که در آن چنین نوشته شده است: زیباترین آثار به جامانده از دوره اسلامی سیراف سنگ قبرهای تابوتی شکل است که با خط کوفی به‌طور برجسته حک شده و گاهی کلمات با آیاتی از قرآن مجید و نام صاحب قبر را در بر دارد.
دخمه های دره لیر
در دامنه کوهی که گورستان سنگی سیراف بر روی آن ساخته شده، دخمه‌های کوچکی وجود دارد . برای ورود به آن‌ها باید حتما از نردبان استفاده کرد. این گور دخمه‌ها را می‌توان به سه گروه کلی دخمه‌های شرقی، شمالی و غربی تقسیم کرد.
در زبان محلی به این دخمه‌ها گبری نیز گفته می‌شود. کاربرد دخمه مانند سایر گوردخمه‌های دیگر زرتشتیان برای قرار دادن بدن مردگان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. تا توسط هوای آزاد و یا پرندگان تجزیه شوند.
هر کدام از این دخمه‌ها توسط لایه‌ای ساروج پوشانده شدهاند . دارای سقف‌های سنگی هستند و از داخل به دو یا چند گور دخمه دیگر راه دارند.
این منطقه هم به عنوان محل دفن مردگان و هم به عنوان خانه‌ای برای نگهداری افراد سالخورده استفاده می‌شده است.
یهودیان این منطقه افراد سالخورده فاقد قدرت کافی را در دخمه‌های این گورستان قرار می‌دادند . تا روزهای پایانی عمرشان را آن جا سپری کنند.
این دخمه‌ها اکنون دسترسی راحتی ندارند و نمی‌توان به راحتی از آن‌ها بازدید کرد . اما هنگام اکتشاف این منطقه استخوان‌های زیادی از انسان در این دخمه‌ها یافت شد . احتمال می‌رود این دخمه‌ها استودان باشند . هر دو نظریه‌های مطرح شده در حد حدس و گمان‌اند و صحت آن‌ها به‌طور کامل تایید نشده ست.
برج های خاموشان
علاوه بر تمامی موارد گفته شده در این گورستان، چهار ستون سنگی و بلند خود نمایی می‌کنند . هر کدام بین 3 تا 4 متر ارتفاع دارند. این برج‌ها با بستر سنگی یکپارچه ایجاد شدهاند که روی آن‌ها لایه‌های تراش خورده از ماسه دیده می‌شود.
در بالاترین نقطه ستون‌ها نیز هفت لایه سنگی روی‌هم قرار گفته است. طبق نظر کارشناسان این ستون‌های سنگی برای قرار دادن مردگان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
به احتمال خیلی قوی زرتشتیان پس از آن که مرده‌هایشان تجزیه می‌شدند، استخوان‌های آن را برداشته و درون گورها (استودان) ها قرار می‌دادند.
چاه های دستکند دره لیر
در بخش‌های مختلف گورستان صخره ای سیراف حدود 100 حلقه چاه به عمق 130 وجود دارد . اگر شما سنگی داخل آن‌ها بیندازید به هیچ عنوان صدایشان را نخواهید شنید.
بر روی چاه‌ها حلقه‌های سنگی با دو سوراخ دیده می‌شود که به احتمال زیاد برای نگه داشتن چرخ چاه‌ها تعبیه شده بوده‌اند. طبق نظر کارشناسان این چاه‌ها در یک زمان مشخص حفر نشده‌اند و تعداد زیادی از آن‌ها به قبل از قرون اولیه اسلامی برمی‌گردنند.
آتشکده
همان‌طور که گفتیم این گورستان بر روی دو تپه بین دره‌های شیلو و لیر قرار دارد. اگر روی تپه‌ای که مشرف به دره لیر بروید، بقایای چهارطاقی متعلق به دوره ساسانیان را خواهید دید .
احتمال می‌رود آتشکده‌ای بوده باشد . در زمان حضور مردمان زرتشتی در منطقه برای عبادت یا انبار کردن هیزم و گیاهان خوش بو و یا درمان موبدان زرتشتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در سفر به گورستان تاریخی سیراف کجا اقامت کنیم؟
گورستان سیراف دقیقا در دل شهر سیراف قرار دارد و از آنجا این شهر بسیار کوچک است، به راحتی به همه چیز دسترسی خواهید داشت.
شما میتوانید برای اقامتتان از مهمانخانهها، بومگردیها و یا هتل آپارتمانهای سیراف و یا شهر کنگان در فاصله 35 کیلومتری سیراف استفاده کنید.
امکانات
در اطراف این گورستان امکانات خاصی وجود ندارد و بهتر است کمی تنقلات و آب آشامیدنی همراه خود داشته باشید.
آدرس گورستان صخره ای سیراف
آدرس: استان بوشهر، شهرستان کنگان، شهر بندر سیراف
مسیر دسترسی: برای رسیدن به بندر سیراف باید وارد بزرگراه بندر کنگان- عسلویه شوید. اگر از عسلویه به سیراف می‌آیید، باید شهر سیراف را رد کنید و پس از رسیدن به دور برگردان دور زده و وارد سیراف شوید.
از سمت بندر کنگان نیز، مستقیم وارد بزرگراه شوید و پس از دیدن تابلوی شهر وارد بندر سیراف شوید. در ادامه برای رسیدن به گورستان از سمت کنگان لازم است وارد خیابان اصلی شهر شوید و پس از رد کردن مسجد امام حسن بصری و قبل از رسیدن به بازار تاریخی سیراف وارد فرعی سمت چپ شوید. انتهای خیابان شما را به گورستان تاریخی بندر سیراف می‌رساند.
گورستان صخرهای سیراف کجاست؟
گورستان صخرهای سیراف در شمال غربی بندر سیراف (محل ويرانههاى شهر باستانى سيراف) و در دامنه جنوبى ارتفاعات مشرف بر آن قرار دارد.
در سفر به گورستان تاریخی سیراف کجا اقامت کنیم؟
شما میتوانید برای اقامتتان از مهمانخانهها، بومگردیها و یا هتل آپارتمانهای سیراف و یا شهر کنگان در فاصله 35 کیلومتری سیراف استفاده کنید.
