به گزارش خبرنگار سیاسی پارس ، برگزاری انتخابات در کشورمان به ۱۰۷ سال پیش بر می گردد. در جایی که مظفرالدین شاه قاجار در تاریخ ۱۴ مرداد ماه سال ۱۲۸۵ خورشیدی فرمان آغاز به کار مجلس را صادر کرد.

از حدود ۱۰۷ سال پیش تاکنون مردم با برگزاری انتخابات در ایران آشنا شده اند و پس از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی کشورمان نیز در تمامی انتخابات که بسیار منظم و برای تعیین سرنوشت خود مردم برگزار شده است، مردم حضوری همیشگی داشته اند.

تاکنون ۳۰ انتخابات مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری، همه پرسی جمهوری اسلامی، همه پرسی قانون اساسی، شورای اسلامی شهر و روستا و مجلس خبرگان رهبری در کشورمان از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی و از تاریخ ۱۰ فروردین ۱۳۵۸ لغایت ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۰ برگزار شده است.

از ابتدای انقلاب اسلامی ایران و در ۳۰ دوره انتخابات و همه پرسی مختلف در کشورمان، ۶۴۹ میلیون و ۹۸۷ هزار و ۳۷۵ برگ رای توسط مردم داخل صندوق های رای گیری قرار گرفته و سرنوشت کشور را تاکنون به دست دولت مردان و نمایندگان مجلس داده است.

تاریخچه انتخابات پیش از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب مشروطه در شاهنشاهی ایران و در زمان مظفرالدین شاه قاجار، حکومت مشروطه در ایران تشکیل و نخستین انتخابات ها کمی بعد در ایران آغاز شد.

فرمان مظفرالدین شاه در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ خورشیدی برای آغاز به کار مجلس به شرح ذیل بوده است:

« مصصم شدیم که مجلس شورای ملی از منتخبین شاهزادگان قاجاریه، علماء، اعیان، اشراف، ملاکین و تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دارالخلافه تهران تشکیل و تنظیم شود که در تمام امور دولتی و مملکتی و مصالح عامه مشاوره و مداقه لازمه را به عمل آورده به هیئت وزرای دولت خواه ما در اصلاحاتی که برای سعادت و خوشبختی ایران خواهد شد، اعانت و کمک لازم را بنماید. »

مجلس اول

مطابق با فرمان مظفرالدین شاه مجلس اول شورای ملی به شرح ذیل بود:

از شرایط نامزدهای انتخابات مجلس اول داشتن سواد خواندن، نوشتن و توان تکلم به زبان فارسی بود و فقط طبقه های خاصی از اجتماع حق داشتند در مجلس نماینده داشته باشند.

رای دهندگان نیز شرایط خاصی داشتند.

شرط طبقه اجتماعی: شاهزادگان قاجار، روحانیون، اشراف، تجار، زمین داران و اصناف طبقه هایی بودند که به فرمان شاه می توانستند نمایندگان خود را برگزینند و از مردم عادی کسانی حق رای داشتند که ملکی به ارزش دست کم هزار تومان می داشتند و یا جزو اصناف شناخته شده می بودند و اجاره مغازه شان حداقل به اندازه متوسط اجاره محل می بود و صنف هایی کم درآمد مانند حمالان و شتربانان نماینده و حق رای نداشتند.

شرط سن برای شرکت در مجلس اول داشتن بیست و پنج سال سن و" رعیت ایران" بودن از شرایط افرادی بود که حق رای داشتند.

در آن زمان ها یعنی حدود ۱۰۷ سال پیش و مطابق با قوانینی که مظفرالدین شاه وضع کرده بود، زنان حق رای دادن در انتخابات را نداشتند.

در مجلس اول، تهران ۶۰ نماینده داشت و سایر ایالت ها ۹۶ کرسی داشتند. نمایندگان ایالت ها توسط مجلس ایالتی به صورت دو مرحله ای انتخاب می شدند و نتیجهٔ رای مجلس ایالتی نمایندگان مجلس شورای ملی برگزیده می شدند.

مجلس عالی

مجلس عالی پس از استبداد صغیر و به توپ بستن مجلس توسط محمدشاه قاجار و فتح تهران توسط مشروطه خواهان تشکیل شد و این مجلس محمدشاه قاجار را عزل کرد و احمدشاه قاجار را به جای وی به پادشاهی رساند.

در زمان پادشاهی احمدشاه قاجار نمایندگان مجلس عالی تغییراتی در قانون انتخابات به وجود آوردند.

-نمایندگان مجلس عالی شرط شغل و طبقه اجتماعی را از قانون انتخابات حذف کردند.

-شرط ثروت را از ۱۰۰۰ تومان به ۲۵۰ تومان تغییر دادند.

-کرسی های تهران را به ۱۵ نماینده کاهش دادند و کرسی ایالت های دیگر را به ۱۰۱ کرسی افزایش دادند.

-برای اقلیت های مذهبی ۴ کرسی تعیین کردند.

مجلس دوم

سه ماه پس از فتح تهران مجلس دوم شورای ملی تشکیل شد و تغییراتی در قوانین انتخابات مطابق با نظامنامه انتخابات در سال ۱۲۸۸ روی داد.

-شرط سن رای دهندگان: اتباع حداقل بیست سال داشته باشند.

-شرط وضعیت اجتماعی: فرد ایران باشد و یکی از شروط را داشته باشد. معروفیت محلی داشته، لااقل ۶ ماه قبل از انتخاب در محل انتخاب یا توابع آن سکنی داشته باشند، لااقل دارای دویست و پنجاه تومان علاقه ملکی یا ۱۰ تومان مالیات بده باشند و یا پنجاه تومان عایدی سالیانه داشته باشد و در پایان نیز تحصیل کرده باشد.

در این سالها نیز همچنان زنان حق رای نداشتند.

افرادی که اجازهٔ رای نداشتند شامل افراد خارج از رشد، آنهاییکه در تحت قیمومیت شرعی هستند، تبعه خارجه، اشخاصیکه خروجشان از دین حنیف اسلام در حضور یکی از حکام شرع جامع الشرایط بثبوت رسیده باشد، ورشکستگان بتقصیر، مرتکبین قتل و سرقت و مقصرینی که مستوجب مجازات قانونی اسلامی شده اند، معروفین بارتکاب قتل و سرقت و غیره که شرعا برائت خود را ثابت نکرده باشند و اهل نظام بری و بحری (نظامیان) که مشغول خدمتند اجازه شرکت در انتخابات را نداشتند.

نظامنامه انتخابات سال ۱۲۹۰

مجلس دوم در سال ۱۲۹۰ در نظامنامه انتخابات تغییراتی داد. یکی از این تغییرات لغو شرط مالکیت برای رای دهنگان در شروط طبقه اجتماعی بود.

همچنین تعدادی از افراد نیز به آنهایی که اجازهٔ رای نداشتند افزوده شد که شامل متکدیان، اشخاصی که به وسائل بی شرفانه تحصیل معاش می نمایند و مقصرین سیاسی که بر ضد اساس حکومت ملی و استقلال مملکت قیام و اقدام کرده اند، نمی توانستند در انتخابات شرکت کنند.

در نظامنامه سال ۱۲۹۰ شرط سنی شرکت در انتخابات نیز دستخوش تغییراتی شد و سن نامزدهای انتخاباتی در محدوده سنی ۳۰ تا ۷۰ سال مشخص شد.

در شرط مذهبی برای این نظامنامه آمده بود که نمایندگان باید مسلمان باشند، مگر نمایندگان اقلیت های مذهبی (مسیحی و زرتشتی و کلیمی. )

تصویب نامه انجمن های ایالتی ولایتی

در سال ۱۳۴۱ قانون و در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی، قانون انجمن های ایالتی و ولایتی تصویب شد که در آن شروط زیر به قوانین حق رای اضافه شد.

بر این اساس برای اولین بار به زنان ایرانی حق رای داده شد و شرط مسلمانی و قسم خوردن به قرآن را برمی داشت.

در دوره محمدرضاشاه پهلوی دوم، انتخابات مجلس سنا نیز طبق قانون اساسی مشروطه برگزار می شد. همچنین دو همه پرسی نیز برگزار شد.

جمهوری اسلامی ایران/همه پرسی ها

پس از به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی ایران و به فرمان حضرت امام خمینی (ره) نخستین همه پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

این همه پرسی در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ماه ۱۳۵۸ با مشارکت ۹۸ درصدی مردم برگزار شد. در این زمان ۲۰ میلیون ۸۵۷ هزار و ۳۹۱ نفر در کشور واجد شرایط شرکت در این همه پرسی بودند که در نهایت ۲۰ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۱۰۸ نفر با رفتن پای صندوق های رای به نظام جمهوری اسلامی ایران رای" آری" دادند.

در۱۲مرداد ماه ۱۳۵۸ نیز انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی برگزار شد و پس از نهایی شدن در ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ قانون اساسی را به همه پرسی گذاشتند که با شرکت ۱۵ میلیون و ۶۹۰ هزار و ۱۴۲ نفر از مردم و با مشارکت حدود ۷۶ درصدی تصویب شد و در سال۱۳۶۸ نیز همه پرسی ای برای اصلاح چند بند قانون اساسی برگزار شد.

از ابتدای برگزاری نخستین همه پرسی در کشورمان تا انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی که در ۱۲ اسفندماه ۱۳۹۰ برگزار شد، تاکنون ۳۰ انتخابات در کشورمان برگزار و مردم پای صندوق های رای رفته اند.

یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و چهارمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا که در بیست و چهارم خردادماه امسال برگزار خواهد شد، به عنوان سی و یکمین انتخابات برگزار شده در جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

 

گزارش از میثم حاجی پور//