مجمع ریش سفیدان و پارکینگ مدیران باسابقه نظام

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- مهدی دزفولی- سرانجام پس از چند ماه انتظار و حرف و حدیث ها، ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص شد. ترکیبی که در مجموع توازن سیاسی و اجتماعی در آن همچنان رعایت شده است و این یعنی رهبری انقلاب اسلامی همچنان معتقد به حضور تمام ظرفیت سیاسی و اجتماعی نظام در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. بر خلاف تمام شایعات قبل نه محمود احمدی نژاد حذف شد و نه علی اکبر ناطق نوری. حجت الاسلام ابراهیم رئیسی و محمد باقر قالیباف و سید محمد صدر و آیت الله مجتهد شبستری هم اضافه شدند که هر کدام از این افراد در سال های اخیر مواضع سیاسی جالبی داشته اند. رئیسی معاون اول سابق قوه قضائیه و رئیس کنونی آستان قدس رضوی و محمد باقر قالیباف شهردار کنونی تهران و هر دو نفر کاندیدای انتخابات سال 96، محمد صدر هم از بنیانگذاران حزب مشارکت ایران اسلامی است و از معتمدین سید محمد خاتمی. مجتهد شبستری هم امام جمعه سابق تبریز و نماینده سابق رهبری در استان آذربایجان شرقی.

در راس همه آیت الله هاشمی شاهرودی است که به ریاست مجمع رسیده است و دوباره به متن مسائل سیاسی ایران پس از سال 88 بازگشته است.

هاشمی شاهرودی می تواند جانشین خوبی برای هاشمی رفسنجانی باشد، همان طور که سال 93 هم یکی از گزینه های هاشمی رفسنجانی برای ریاست خبرگان رهبری هاشمی شاهرودی بود که البته در دقیقه آخر کنار کشید!

مجمع تشخیص در دوره جدید تغییرات زیادی از نظر ساختاری می کند. مرکز تحقیقات استراتژیک که از یادگارهای دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بود حذف می شود و برخی معاونت ها و ... نیز ادغام می شود.

به هر حال با ترکیب جدید مجمع تشخیص توازن سیاسی تا حدی حفظ شد اما تغییرات ساختاری جدیدی رقم خواهد خورد در این مجمع ریش سفیدان و پارکینگ مدیران باسابقه نظام جمهوری اسلامی ایران!

الگوی ارتقاء ساختاری مجمع از سوی رهبرانقلاب 

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیروز در حکمی رییس، دبیر و اعضای هفتمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج‌ساله (۱۴۰۱-۱۳۹۶) منصوب کردند. در هفتمین دوره این مجمع شاهد حضور اعضای جدید متناسب باهدف گذاری برای تغییر ساختاری و محتوای مجمع عقلا هستیم.

مجمع تشخیص مصلحت نظام، حسنه ماندگاری از امام راحل است که پس از بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، به رکنی مهم در ساختار سیاست‌گذاری و حاکمیتی جمهوری اسلامی بدل گشت. پس از فوت مرحوم هاشمی رفسنجانی و اتمام دوره ششم، سرانجام رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی پنج ساله، آیت الله آقای حاج سیّد محمود هاشمی شاهرودی را به ریاست و جناب آقای دکتر محسن رضایی را به دبیری مجمع تشخیص مصلحت منصوب کردند. محورهای تغییرات ساختاری و افزودن سیاستمداران جدید به مجمع مصلحت اندیشان نظام، «پیام‌های» معناداری به افکار عمومی و جریان‌های سیاسی پیام‌های معناداری را مخابره کرد. برخلاف گمانه‌زنی‌های سیاسی هیچ‌یک از اعضای دوره قبل که در قید حیات بودند از ترکیب جدید حذف نشده‌اند.

بازسازی ساختاری در تکاپوی کارگزاران جدید

در حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی با تأکید بر «آغاز دوره جدید» این مجمع تشخیص مصلحت، خواهان «تغییرات در ساختار و محتوا» این نهاد مهم در ساختار حاکمیتی کشور شدند و پیرامون محورهای مدنظر این تغییرات نوشتند: «سامان بخشیدن به مجموعه سیاست‌های کلی و بازنگری در عناوین و نیز در فرایند تعیین و تنظیم آن / سامان بخشیدن به مسأله نظارت بر اجرای سیاست‌ها/ سازوکار لازم برای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها/ ایجاد انسجام کامل در ساختار تشکیلاتی و مدیریتی و تمرکز برنامه‌ها بر اساس آئین‌نامه مصوّب/ چابک سازی تشکیلات و حذف بخش‌های موازی و غیر ضرور.» بنابراین با این الگوی تغییرات ارتقای ابزار نظارتی مجمع عالی تشخیص مصلحت برای سنجش کارآمدی با چابک سازی تشکیلات جدی‌تر از دهه‌های پیشین صورت خواهد گرفت.

متناسب باهدف گذاری جدید با پر رنگ شدن حوزه نظارت و از سوی دیگر وظیفه ذاتی رصد و آسیب‌شناسی و پالایش سیاست‌های کلی، نیاز به حضور افرادی با تجربیات موفق پیشین وجود دارد که در همین راستا آقایان احمد توکلی، محمدباقر قالیباف، سید ابراهیم رییسی، سید محمد صدر، سید محمد میرمحمدی، مجتهد شبستری به اعضای پیشین مجمع تشخیص مصلحت اضافه شدند.

مصلحتِ توازن سیاسی

یکی از مؤلفه‌های تحلیلی برای سنجش برآیند مجمع تشخیص مصلحت شناخت رویکرد و نگرش سیاسی اعضای آن است. در ادوار پیشین نیروهای سیاسی نزدیک به جریان اصلاحات و رییس فقید این نهاد در مراکز وابسته در تکاپو برای ارتقای جایگاه اندیشگانی، برگزاری جلسات سیاسی متناسب با اهداف جریان خود بودند. آیت الله هاشمی شاهرودی دارای شخصیت فراجناحی هستند و حضور ایشان در رأس این نهاد مانع از سویه‌های اقدامات یک جانبه خواهد شد و از سوی دیگر در میان اعضاء حاضر در مجمع، مصلحت «توازن سیاسی» میان طیف‌های مختلف سیاسی کشور حاکم است.

از منظر گرایش سیاسی شاهد ظهور سه طیف مختلف در اعضای دوره هفتم هستیم. در طیف اصول‌گرایان با حضور افراد جدید وزن سیاسی اصول‌گرایان

تحول خواهان افزایش‌یافته است و حضور افرادی مانند آقایان ناطق نوری، حسن صانعی، امینی نجف‌آبادی در کنار دو اعضا حقوقی مجمع طیف حامیان دولت را تشکیل می‌دهند که از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم همنوایی با پاستورنشین‌ها را مدنظر قراردادند. از سوی دیگر وزن سیاسی جریان اصلاحات با افزوده شدن آقای میرمحمدی از نزدیکان مرحوم هاشمی رفسنجانی و آقای محمد صدر از مشاوران رییس دولت اصلاحات ارتقا یافت و حضور مجید انصاری و محمدرضا عارف نیز تمدید شد تا فقدان مرحوم هاشمی رفسنجانی اصلی‌ترین کنشگر حامی این جریان جبران شود.

آخرین پیام برای بقا

پس از رفتارهای غیرچارچوب‌مند محمود احمدی‌نژاد، باوجود تذکرات رهبر معظم انقلاب اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم و پس‌ازآن اقدامات اپوزیسیون نمای نزدیکان ایشان و درگیری با نهادهای قانونی؛ گمانه‌زنی‌های جدی در محافل سیاسی مبنی بر عدم حضور وی در دوره جدید مطرح بود. برخلاف پیش‌بینی‌های تحلیلگران سیاسی، رهبر معظم انقلاب اسلامی بار دیگر محمود احمدی‌نژاد را جزء اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت منصوب کردند. حضور مجدد محمود احمدی‌نژاد به‌مانند الگوی رفتاری مواجهه باسیاست ورزی مرحوم هاشمی رفسنجانی پس از فتنه 88 است و همواره مؤلفه جذب در بدنه ساختار مدنظر است. هرچند محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم توصیه بزرگان را جامه عمل نپوشاندند ولی این فرصت مجدد امکان بازگشت ایشان به مسیر پیشین را مهیا خواهد ساخت و این آخرین فرصت برای بقای سیاسی پایدار است.

خاطره هاشمی رفسنجانی

در بخشی از حکم انتصاب رهبر معظم انقلاب اسلامی با یادکرد از اقدامات مرحوم هاشمی رفسنجانی؛ ایشان را از «استوانه‌های سیاسی کشور» دانستند که «سال‌ها مسوولیت سنگین ریاست مجمع» را برعهده داشتند.

این گزاره یادبود از زحمات مرحوم هاشمی رفسنجانی در حالی بیان می‌شود که در چند هفته اخیر نسبت به اقدامات مرحوم هاشمی رفسنجانی سخنی در محافل سیاسی کشور گفته نشده بود. از سوی دیگر مرحوم هاشمی رفسنجانی، گام‌های جدی برای رأی آوری آقای حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم برداشتند و پس از درگذشت ایشان تکاپوهای جدی برای یادگارسازی از آقای حسن روحانی در قامت هاشمی رفسنجانی ثانی صورت گرفت ولی آقای حسن روحانی در مراسم تنفیذ و تحلیف از مرحوم هاشمی رفسنجانی هیچ یادی نکردند تا آغازی برای تکاپوی صورت‌بندی هویت مستقل در سپهر سیاست کشور باشد.

عبور حسن روحانی از سایه سنگین مرحوم هاشمی با گلایه‌های شدید فرزند ارشد هاشمی رفسنجانی همراه شد به نحوی که فاطمه هاشمی رفسنجانی اظهار داشت: «آقای هاشمی یک تفکر بود، یک جریان بود. با اسم بردن یا اسم نبردن، این جریان یا تفکر تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد  ولی افرادی که این گونه رفتار می‌کنند شخصیت خودشان را در این رابطه نشان می‌دهند، خصوصاً افرادی که با حمایت آقای هاشمی روی کار آمده‌اند.» و از تلاش‌ها برای حذف خاطره مرحوم هاشمی رفسنجانی ابراز گلایه کردند.