فضای نشر اطلاعات را بازتر کنیم

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حجت الاسلام حاج سید جوادی- با گذشت چهار دهه از شکل‌گیری جمهوری اسلامی، بازخوانی انتقادی تاریخ آن روند رو به رشدی دارد. روایت سازمان‌ها و نهادهای رسمی جمهوری اسلامی از وقایع این دوران بیشتر مبتنی بر فرازهای موفقیت آن بوده است. در این روایت، انقلاب اسلامی در چارچوب سلسله تظاهرات میلیونی سال 57 تصویر و توصیف می‌شود و از حضور و نقش جریان‌های سازمان‌یافته سیاسی سخنی به میان نمی‌آید. دفاع مقدس نیز روایتی از ددمنشی رژیم بعثی، همراهی قدرت‌های بین‌المللی با صدام و رشادت و ایثارگری رزمندگان ایرانی است. دیگر مقاطع تاریخی نیز به تناسب سازگاری با فراروایتی که با تأیید سیاست‌مداران نظام جمهوری اسلامی اعتبار یافته است، تبیین و توصیف می‌شود.  در برابر این روایت رسمی، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی به تناسب مبانی فکری و جهت‌گیری‌های سیاسی‌شان رخدادهایی از تاریخ جمهوری اسلامی را روایت می‌کنند. گزینش این وقایع براساس ظرفیت آنها برای روایتی همسو با مواضع گروه‌هاست. تسخیر سفارت آمریکا و پذیرش قطعنامه 598 از مهم‌ترین مقاطعی‌اند که براساس علاقمندی منتقدان جمهوری اسلامی به عرصه رقابت روایت‌ها تبدیل شده‌اند. از آنجا که در تقابل روایت‌ها، غلبه از آن روایتی است که داده‌های بیشتر و مستندتری را در برمی‌گیرد، رقابتی نیز در انتشار داده‌های مرتبط با چنین رخدادهایی شکل گرفته است.

در میان رخدادهایی که روایت رسمی جمهوری اسلامی به آن بی‌توجه بوده است، اعدام وابستگان به گروهک رجوی در تابستان سال 1367 وضعیت ممتازی دارد. با توجه به مطرود و منفور بودن این گروهک در میان تمامی سلایق سیاسی فعال در ایران، هیچ یک از جریان‌های سیاسی توجهی برای انتقاد از عملکرد نظام جمهوری اسلامی درباره آن نداشته است، اما ارتباطات گروهک رجوی با دولت‌های غربی این فرصت را به آنها داده تا با ارائه روایتی از آن وقایع، چالشی از مقوله حقوق بشر برای جمهوری اسلامی برپا و در جایگاه مظلوم، حقانیت خود را در مواجهه سخت با جمهوری اسلامی القاء کنند . 

اگرچه منابع مکتوب درباره اعدام‌های 1367 عمدتاً همسو با روایات رسمی‌اند، اما حجم عظیمی از اطلاعات در فضای مجازی برای تقویت روایت گروهک رجوی تولید و منتشر شده است. بیشتر این داده‌ها مبتنی بر خاطرات و مشاهدات دیگر زندانیان و نقل مرارت‌ها و سختی‌های خانواده و بازماندگان زندانیان اعدامی است.  نفرت عمومی از گروهک رجوی، مدیران سیاسی و امنیتی نظام را براین باور که نیازی به رفع شبهات درباره این واقعه نیست همدل ساخته است؛ اما از زمان فتنه 88 تاکنون تلاش برای به چالش کشاندن سیاستمداران قدیمی جمهوری اسلامی درباره این موضوع رو به رشد بوده است. 

با وجود اختلافات سیاسی در میان افراد و جریان‌های سیاسی، انتساب این اعدام‌ها به حکم امام خمینی(رحمه‌الله علیه) موجب آن بوده که هیچ یک از احزاب و شخصیت‌های سیاسی مشارکت کننده در حاکمیت، موضع انتقادی درباره این رخداد اتخاذ نکنند.  

در این میان وضعیت آیت الله منتظری به عنوان یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی آن مقطع متمایز بوده و هست. وی از سال‌های میانی دهه 60 درباره سیاست‌های قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی موضع انتقادی داشته است. بخش قابل توجهی از این مواضع معطوف به اقدامات قوه قضاییه، سازمان زندان‌ها و وزارت اطلاعات با وابستگان به گروهک رجوی بوده است. آنچه به محتوای نوار تازه منتشر شده اهمیت می‌بخشد، نگرش انتقادی از درون نظام جمهوری اسلامی به اعدام‌هاست. داده‌ها و اطلاعات تولید شده گروهک رجوی در فضای مجازی با وجود فراوانی، نزد مخاطبان اعتبار کافی نداشتند، اما این گفت‌وشنود به جهت آنکه از منبع ظاهراً بی‌طرفی منتشر شده، معتبر و قابل توجه به نظر می‌رسد. 

برخی اطلاعات این نوار چالشی برای روایت رسمی اعدام‌هاست؛ از جمله آنکه فرآیند قضایی صدور احکام مخدوش است.  

آنچه تاکنون در مقابله با انتشار این نوار در فضای رسانه‌ای مطرح شده، تلاش کم‌رمقی برای اعتبارزدایی از اطلاعات و داده‌های مطرح شده در آن است. این تلاش می‌تواند با مراجعه به شخصیت‌هایی که اطلاعات مستند به آنهاست و همچنان در قید حیات‌اند تکمیل و تقویت شود تا صحت ادعاهای آقای منتظری در معرض سنجش قرار گیرد؛ اما به نظر می‌رسد راهبرد اساسی در مواجهه با این موضوع بازنگری در سیاست تولید و نشر اطلاعات درباره وقایعی است که جمهوری اسلامی تاکنون علاقه‌ای به شرح و بسط آن نداشته است. اعدام‌های 1367 اولین و آخرین چالشی نیست که در برابر روایت رسمی سر برمی‌آورد. رخدادهای دیگری مانند قتل‌های زنجیره‌ای نیز بوده‌اند که تا به امروز در روایت رسمی هضم نشده‌اند و ظرفیت به چالش کشیدن آن را دارا هستند. برای آنکه بتوانیم در برابر چنین چالش‌هایی از صلاحیت و مشروعیت اقدامات نظام دفاع کنیم، نیازمند آن هستیم که فضای نشر اطلاعات را بازتر کرده و محدودیت‌هایی را که در زمان‌های نزدیک به آن واقعه اعمال کرده‌ایم، کنار بگذاریم. نسل جوان امروز به زودی درباره اقداماتی که در زمان وقوع خود، مقبول و معقول به نظر می‌رسند سؤالات خود را مطرح خواهد کرد. در این فضا افراد و گروه‌های سیاسی بر اساس دیدگاه‌های خود، به انتشار اطلاعات اقدام می‌کنند تا روایت مطلوب خود را بر دیگر روایت‌ها برتری بخشند.