پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، گفت: به دلیل حکم دادگاه بینالمللی، ایران از بهم نماه سال گذشته صادرات گاز به ترکیه را با قیمت «پایین یا رایگان» انجام میدهد. ترکیه در اواخر دوران ریاستجمهوری محمود احمدینژاد، دو شکایت علیه ایران در دیوان دادرسی بینالمللی مطرح کرد. این دادگاه در پرونده نخست که مربوط به ادعای کمفروشی گاز ایران به ترکیه بود به نفع تهران رای داد، اما در پرونده دوم که مربوط به گرانفروشی گاز بود، از ایران خواست که قیمت گاز را ۱۳.۳ درصد کاهش دهد و غرامت گرانفروشی گاز به ترکیه طی سالهای گذشته را پرداخت کند. ترکیه خواهان کاهش ۳۵ درصدی قیمت گاز وارداتی از ایران بود. ایران سالانه نزدیک به ۹ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر میکند.

۱.۹ میلیارد دلار جریمه

حمیدرضا عراقی پیش از این گفته بود: «حقیقت این است که با کاهش قیمت نفت، نرخ گاز نیزکاهش مییابد اما فرمول محاسباتی نرخ گاز صادراتی به ترکیه به نحوی بود که کاهش قیمت نفت تأثیری بر آن نداشت. آنها بر این عقیده بودند که ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی باید نرخ گاز صادراتی خود را کاهش میداده است و برای اثبات گفتههای خود نرخ گاز روسیه و آذربایجان را به عنوان نمونه مطرح میکردند».

قبلا عراقی اعلام کرده بود که بر اساس رای دادگاه، ایران باید ۱.۹ میلیارد دلار جریمه به خاطر گرانفروشی گاز از سال ۲۰۰۵ به ترکیه پرداخت کند. به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز، دولت گذشته پذیرفته بود که تا ۱۰ درصد نرخ گاز صادراتی را کاهش دهد، اما ترکیه نپذیرفت و خواهان رای دادگاه بینالمللی شد و دادگاه نیز با در نظر گرفتن دفاعیات ایران، کاهش قیمت را تا ۱۳.۳ درصد نسبت به قیمت جهانی گاز تایید کرد. آقای عراقی افزود: «با این حال باید گفت قیمت کنونی گاز صادراتی به ترکیه نرخ مناسبی است و مشکلی در این زمینه نداریم. در وهله بعدی، ترکها از ما میخواستند تا این جریمه را به طور یکجا به آنها بپردازیم که بر اساس استدلالهای انجام شده، قانع شدند که چنین روشی مقدور نیست و آنها باید این جریمه را از صورت حسابهای ما کسر کنند. » ترکیه از نیمه سال گذشته میلادی واردات برق از ایران را نیز قطع کرده است. ایران میگوید شرکتهای واردکننده برق، ۲۰۰ میلیون دلار به وزارت نیرو بدهکارند.

قطع گاز، یک روز پس از توافق

این نخستین بار نیست که معاملات گاز دردسرساز شده است. سال قبل هم معاون وزیر نفت اعلام کرد که این وزارتخانه بهزودی از شرکت ترکمنگاز ترکمنستان به دلیل قطع صادرات گاز به ایران شکایت خواهد کرد.

حمیدرضا عراقی، بهم نماه طی نشستی خبری اعلام کرد که «برخلاف صورتجلسهای که در روزهای پایانی سال ۲۰۱۶ میلادی بین شرکت ملی گاز ایران و ترکمنگاز ترکمنستان امضا شده بود، در نخستین روز سال ۲۰۱۷ میلادی، ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد». اواخر سال گذشته میلادی مقامات ایران اعلام کردند که با دولت عشقآباد پیرامون موضوع بدهی معوقه از بابت واردات گاز مذاکره میکنند. بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، نیز در آخرین روز سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که توافق جدیدی با همسایه شمالی پیرامون واردات گاز حاصل شده است، اما ترکمنستان یک روز بعد از این اظهارات صادرات گاز به ایران را متوقف کرد. ترکمنستان همچنان مدعی است که ایران از ۹ سال قبل بابت واردات گاز حدود ۱. ۸ میلیارد دلار به این کشور بدهی دارد. ایران این رقم را قبول ندارد و میگوید که ترکمنستان در زمستان سال ۲۰۰۷ با قطع گاز، ایران را مجبور کرد که زیر بار افزایش ۹ برابری قیمت گاز برود.

بازار بی رونق گاز

وبسایت وزارت خارجه ترکمنستان اعلام کرده بود که ایران بند «یا بگیر یا پرداخت کن» قرارداد گازی را نقض کرده است. این بند بدین معنی است که ایران بر اساس قرارداد، باید سالانه ۱۴ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کند و اگر این کار را انجام ندهد باید پول آن را پرداخت کند، اما عملا آمارهای خود ایران نشان میدهد که طی ده سال گذشته به طور متوسط حدود نیمی از این میزان گاز از ترکمنستان دریافت شده است. عراق نیز از بابت واردات برق ایران ۱.۲میلیارد دلار بدهکار بود که باعث قطع دو ماهه صادرات برق ایران به این کشور شد، اما ایران روز ۲۸ اردیبهشت اعلام کرد که صادرات برق به عراق بعد از پرداخت ۳۰۰ میلیون دلار از بدهی طی دو قسط دوباره برقرار شده است. ترکیه در حال حاضر تنها مشتری گازی ایران است. ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز به مقدار اندکی به ترتیب تهاتر گاز با برق و معاوضه گاز دارند.