لزوم بازنگری در قیمت‌گذاری خودرو

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد، این شورا در دولت قبل پر و بال گرفت و « قیمت گذاری خودرو» به یکی از وظایف اصلی آن تبدیل شد، اما چارچوب آن در دولت جدید نیز حفظ شد و تعیین قیمت خودروهای داخلی همچنان بر عهده آن قرارگرفت. در دوره ریاست جمشید پژویان، شورا فرمولی را برای قیمت گذاری خودرو تعیین کرد، اما حالا رضا شیوا رئیس جدید شورا از لزوم بازنگری در این فرمول می گوید.

وی تاکید می کند که « فرمول قیمت گذاری خودرو» در فرصتی کوتاه و شرایطی اضطراری تهیه شده و از همین رو بنا است با کمک استادان دانشگاه و فعالان صنعت خودرو، مورد بازنگری قرارگرفته و کار علمی روی آن انجام شود. به گفته شیوا، شورا در فرمول جدید، بر اساس استاندارد هزینه ای که در خودروسازی دنیا به کار گرفته می شود، پیش خواهد رفت. وی همچنین تاکید می کند که به دلیل نبود رقابت، قیمت خودرو فعلا آزاد نخواهد شد. گفته های شیوا در شرایطی است که برخی کارشناسان معتقدند به دلیل ناهمگونی فضای کسب و کار در خودروسازی ایران و جهان، دستورالعمل های خارجی برای قیمت گذاری خودروهای ایرانی نمی تواند جوابگو باشد.

نام شورای رقابت تا پیش از افزایش ناگهانی قیمت خودرو و به دنبال آن مصاحبه تلویزیونی معروف محمود احمدی نژاد، کمتر شنیده می شد حال آنکه بعد از ورود این شورا به بحث قیمت گذاری خودرو در دولت دهم، نه تنها شورای مذکور در میان مردم مطرح شد؛ بلکه انتظارات فراوانی هم از آن به وجود آمد. به این ترتیب هرچند وظیفه اصلی این شورا ایجاد رقابت در صنایع و بازارهای انحصاری است، اما مردم از شورای رقابت انتظار معجزه ای به نام کاهش چشمگیر قیمت خودرو داشتند که البته هرگز رخ نداد. « دنیای اقتصاد» با رضا شیوا رئیس جدید این شورا به گفت و گو نشسته است:

اخیرا خودروسازان از افزایش قطعی قیمت خودرو در سال آینده می گویند، آیا در رابطه با این موضوع توافقی میان خودروسازان و شورای رقابت ایجاد شده است؟

این را باید از خودروسازان پرسید که بر چه اساسی از افزایش قیمت در سال آینده می گویند، زیرا همان طور که می دانید قیمت محصولات خودروسازان بر اساس فرمول تعیین قیمت که اوایل امسال توسط شورا نهایی شد تعیین می شود؛ بنابراین مطمئنا تا زمانی که شورای رقابت اجازه افزایش قیمت ندهد، هیچ کس نمی تواند قیمتی را بالا ببرد.

در رابطه با بحث قیمت گذاری ظاهرا شورا در حال تعیین یک دستورالعمل جدید است، دلیل بررسی دوباره برای یک دستورالعمل جدید چیست؟

هرچند قرار بود در سال های بعد نیز از فرمول فعلی برای قیمت گذاری خودرو استفاده شود، اما از آنجا که این فرمول در زمان کوتاهی نهایی شده بود نیاز به بازنگری در آن به شدت احساس می شد. بر همین اساس چند هفته پیش بود که به دستور شورای رقابت، مرکز ملی رقابت که در واقع بازوی کارشناسی و اجرایی شورا است شروع به بازنگری و بررسی مجدد این فرمول کرد.

در کنار بررسی مجدد فرمول، شورا برای تعرفه واردات خودرو نیز طرح هایی دارد. در رابطه با طرح جدید شورا و ضرورت آن توضیح می دهید؟

پیشنهاد ما به دولت این است که تعرفه واردات خودروهای زیر ۲۵۰۰ سی سی را کاهش دهد تا واردات آنها آسان تر انجام شود. از طرفی خودروهای داخلی نیز به دلیل عدم تنوع در بازار بدون رقیب هستند؛ بنابراین خودروهای وارداتی مذکور می توانند به نوعی ایجاد رقابت کنند. چنین رقابتی قطعا هم به نفع تولیدکنندگان است و هم به نفع مصرف کنندگان، تمام تاکید ما در شورا این است که یک فضای رقابتی برای صنعت خودرو ایجاد کنیم؛ زیرا تنها در چنین فضایی است که کیفیت، بهره وری، فناوری و نوآوری ایجاد می شود.

فکر می کنید چنین اتفاقی در صنعت خودرو رخ بدهد؟ منظورم ایجاد فضایی رقابتی است.

البته ایجاد رقابت در کوتاه مدت امکان پذیر نیست، ما برای ایجاد چنین فضایی به سرمایه گذارانی نیاز داریم که بیایند با خودروسازان ادغام شوند و تکنولوژی های جدید برای تولید محصولات خودروسازان بیاورند. در حال حاضر هم با توجه به رفع تدریجی تحریم ها و صحبت هایی که از ورود شرکای خارجی به میان می آید، بسیار امیدواریم که این اتفاق رخ بدهد. از طرفی انحصار در صنعت خودرو از نوع انحصار غیرطبیعی است که به راحتی می توان با استفاده از سرمایه گذاری های خارجی یا ورود بخش خصوصی داخلی به آن پایان داد.

با توجه به اینکه از نظر شما بازار خودرو بازاری انحصاری است، آیا آزادسازی قیمت در چنین بازاری امکان دارد؟

باید بگویم صنعت خودرو کاملا انحصاری است و آزادسازی قیمت زمانی امکان پذیر خواهد بود که در یک بنگاه تولیدی رقابت وجود داشته باشد. ما الان در صنعت خودرو رقابتی نمی بینیم که بخواهیم قیمت گذاری را به آنها واگذار کنیم. در واقع زمانی می توانیم بگوییم در یک بازار رقابت وجود دارد که مشتری در آن بازار حرف اول و آخر را بزند، اما آیا در بازار خودرو کشور ما، مصرف کننده می تواند حرفش را بزند؟ در واقع این مشخصه بازار انحصاری است که تولیدکننده حرف اول و آخر را می زند نه مصرف کننده.

با این تفاسیر بحث آزادسازی قیمت خودرو منتفی است؟

بله، بحث آزادسازی قیمت خودرو به احتمال خیلی زیاد منتفی است، زیرا اگر این اتفاق بیفتد خودروسازان قطعا قیمت را بالا می برند مانند اتفاقی که اواخر سال گذشته رخ داد. اصلا شورای رقابت برای همین وارد ماجرا شد که اجازه ندهد قیمت ها به دلخواه خودروسازان تعیین شود.
اما خودروسازان می گویند در صورت آزادسازی، لزوما قیمت ها افزایش پیدا نمی کنند و حتی ممکن است برای حفط بازار و مشتری برخی محصولات با کاهش قیمت نیز همراه شوند.

ببینید آنها بازار رقابتی ندارند که بخواهند بگویند لزوما قیمت ها افزایش پیدا نمی کند، در حالت طبیعی تمایل تولیدکننده این است که قیمت محصولش را در بالاترین سطح تعیین کند، خصوصا در کشوری که تعرفه واردات در آن بالا است. به همین دلیل لازم است بر هزینه های تولید کنندگانی مانند خودروسازان کنترل و نظارت دقیق وجود داشته باشد؛ یعنی ما باید قانع شویم که تمام هزینه های تولید بجا بوده است. زمانی که در بنگاهی انحصار وجود دارد تمام تشکیلات آن بنگاه باید زیر ذره بین باشد؛ زیرا در غیر این صورت مشخص نیست چه اتفاقاتی رخ بدهد، از طرفی اینکه اینها می گویند برای حفظ بازار شاید قیمت برخی محصولات را کاهش دهیم، مگر مشتری چاره ای دارد جز اینکه به آنها مراجعه کند؟ در حال حاضر تقاضا برای خودرو در کشور ما بالاست، بسیاری از مردم علاقه مند هستند خودرویی داشته باشند پس خودروسازان لازم نیست کاری برای جذب بازار انجام دهند از طرفی خودروهای وارداتی تنها نیاز بخش کوچکی از بازار را تامین می کنند. من به هیچ وجه این صحبت آنها را که قیمت ها لزوما افزایش پیدا نمی کنند و حتی ممکن است کاهش هم پیدا بکند را قبول ندارم.

در بخشی از صحبت هایتان به نظارت بر هزینه های خودروسازان اشاره کردید؛ با توجه به اینکه دلیل خودروسازان برای افزایش قیمت ها، افزایش هزینه های تولید است، فکر می کنید نظارت بر هزینه های خودروسازان در کاهش قیمت محصولات آنها اثرگذار باشد؟

ببینید در حال حاضر ما در فرمول جدید، بر اساس استاندارد هزینه ای که در دنیا برای تولید خودرو وجود دارد پیش می رویم. به صورت کلی قیمت گذاری بر اساس هزینه تولید روش پسندیده ای نیست؛ زیرا ممکن است در این میان هزینه های تولید بسیار نامعقولی وجود داشته باشد که در صورت سرشکن شدن برای تعیین قیمت نهایی، بار آنها بر دوش مصرف کننده بیفتد. به همین دلیل ما بر اساس استاندارد هزینه های نیروی انسانی، مواد اولیه و… در دنیا برای تولید خودرو، هزینه های خودروسازان را محاسبه می کنیم. ممکن است بسیاری از هزینه هایی را که در صنعت خودرو اتفاق می افتد ما قبول نداشته باشیم اما هزینه های استاندارد را قبول می کنیم، زیرا به هر حال ما نمی خواهیم صنعت و تولید داخلی را نابود کنیم. از آنجایی که بازارهای انحصاری در تمام دنیا مفاسدی را به همراه دارد چنین نظارتی بر هزینه ها ضروری است.

با توجه به وظایف شورای رقابت، چرا این شورا طی سال های گذشته نتوانسته است اختصاصا آن طور که باید رقابت را در صنعت خودرو ایجاد کند؟ آیا شورا در حال حاضر برنامه ای برای ایجاد رقابت در صنعت خودرو دارد؟

این اختیاری را که از آن صحبت می کنید اصل ۴۴ قانون اساسی به شورای رقابت داده است، حالا اینکه چرا شورای رقابت آن طور که باید فعالیت نداشته و به نظر نیامده بحث دیگری است، اما به هر حال انحصارزدایی یکی از وظایفی است که قانون گذار بر عهده ما گذاشته است که برای انجام تمام و کمال آن ما به طیفی از فعالیت ها و البته زمان نیازمندیم.

آیا پیشنهاد شما برای کاهش تعرفه واردات، اقدامی در جهت ایجاد رقابت در صنعت خودرو بوده است؟

تنها با کاهش تعرفه نمی توان موفق به ایجاد رقابت در بازاری انحصاری مانند خودرو شد؛ بلکه کاهش تعرفه می تواند به عنوان بخشی از کار منجر به کاهش انحصار شود، بخش هایی مانند ورود سرمایه گذاران به صنعت خودرو، تنوع محصولات و… نیز باید وجود داشته باشند تا به سمت رقابتی شدن حرکت کنیم. برای مثال اگر بیاییم فقط تعرفه را کاهش دهیم، خودروهای زیادی وارد کشور می شوند که در این صورت مطمئنا اشتغال در صنعت خودرو با چالش مواجه می شود، اما از آنجایی که ما نمی خواهیم چنین اتفاقی رخ دهد و نگران نیروی کار در صنعت خودرو هستیم پیشنهاد داده ایم تعرفه بر اساس حجم موتور تعیین شود و از طرفی به صورت پلکانی پایین برود.

فکر می کنید با کاهش پلکانی تعرفه ها، خودروسازان بتوانند تا چند سال آینده که تعرفه به صفر نزدیک می شود از نظر تکنولوژیکی با خودروهای وارداتی رقابت کنند؟

البته پیشنهاد شورای رقابت برای تعرفه واردات خودرو هنوز در هیات دولت پذیرفته نشده است، اما به این نکته هم باید توجه داشت که حتی با وجود کاهش تعرفه ها، قیمت خودروهای وارداتی همچنان نسبت به خودروهای داخلی بالاتر خواهد بود؛ بنابراین به دلیل وجود این مزیت بخش زیادی از مشتریان همچنان به تولیدات داخلی تکیه خواهند کرد پس خودروسازان داخلی زمان کافی دارند تا بتوانند خودشان را برای رقابت آماده کنند.

پس اصلا چرا چنین طرحی مطرح و پیشنهاد شد؟

ما این طرح را پیشنهاد دادیم تا زنگ خطری باشد برای خودروسازها، در واقع ما می خواستیم به آنها بگوییم مردم خودرویی می خواهند که با کیفیت باشد و امنیت داشته باشد. بعد از ۴۰ سال خودروسازی اینها کمترین انتظاراتی هستند که مشتری ها می توانند داشته باشند و در واقع انتظارات اولیه ای هستند که خودروسازان باید به آنها پاسخ دهند.

شما به عنوان یک اقتصاددان به صورت کلی با قیمت گذاری یک کالا توسط دولت موافق هستید؟

به هیچ وجه با قیمت گذاری توسط دولت موافق نیستم، به همین دلیل باید تا جایی که ممکن است، تلاش کنیم تا رقابت در صنعت خودرو ایجاد شود و دولت نیز از بحث قیمت گذاری خارج شود، اما به هر حال زمانی که در بنگاهی رقابت وجود ندارد دولت نیز نباید اختیاری مانند قیمت گذاری را به آن بنگاه که انحصاری است بسپارد، زیرا چنین بنگاهی صلاحیت تعیین قیمت ندارد. در واقع قیمت گذاری زمانی می تواند آزاد شود که در بازار رقابت وجود داشته باشد. البته به نظر من حتی زمانی که رقابت هم وجود دارد و بنگاه ها خودشان مسوول تعیین قیمت هستند، نظارت دولت بر قیمت ها باید ادامه داشته باشد؛ زیرا ممکن است تولیدکنندگان با تبانی؛ بازار را به انحصار خود در بیاورند.

پس در نهایت قیمت گذاری خودرو از سوی شورای رقابت حتی با وجود سیاست هایی مانند کاهش تعرفه ها ادامه خواهد داشت.
البته باید بگویم که ما در شورای رقابت وظیفه قیمت گذاری را بر عهده نداریم، بلکه وظیفه اصلی ما تنظیم دستورالعمل قیمت گذاری و سیاست گذاری است و نباید وارد ریز قیمت گذاری شویم. در واقع کاری که ما الان در حال انجام آن هستیم همین است، ما در حال انجام کار علمی روی دستورالعمل قیمت گذاری هستیم.

به عقیده شما دستورالعمل قبلی غیرعلمی بوده است؟

نه من هرگز نمی گویم دستورالعمل قبلی غیرعلمی بوده، اما از آنجا که آن دستورالعمل در فرصتی کوتاه و در شرایط اضطراری و با دستور دولت تنظیم شده بود، وارد جزئیات قیمت گذاری شده بود که از وظیفه شورا به دور است؛ درحالی که شورا نباید وارد بحث قیمت گذاری شود و خود را درگیر آن کند.

دستورالعملی که شما در حال کار روی آن هستید چه زمانی نهایی می شود و اثر آن بر قیمت خودرو صعودی است یا نزولی؟

دستورالعمل فعلی با همفکری برخی استادان دانشگاه و فعالان صنعت خودرو در حال شکل گیری است و چون یک کار علمی و زمان بر است نه می توانم بگویم چه زمانی به اتمام می رسد و نه می توانم بگویم چه تاثیری بر قیمت خودرو خواهد گذاشت، به هر حال وقتی آن را ارائه دادیم تغییرات نیز مشخص خواهند شد.

یعنی قرار نیست تکلیف قیمت خودرو به این زودی ها مشخص شود؟

حالا بازار خورو برای مدتی بخوابد اشکالی ندارد، خیلی هم نباید اصرار داشته باشیم که مردم خودرو بخرند. به نظر می رسد خودرو به اندازه کافی در دست مردم وجود دارد اگر چند وقتی خودرو جدید وارد خیابان ها نشود هم خیابان ها خلوت تر می شوند و هم آلودگی هوا کمتر می شود.