پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- زهرا حاجیان- حدود 2دهه پیش ، ایده ایجاد یک شبکه علمی در کشور مطرح شد . ایده ای که انتظار می رفت تحقق آن بتواند برای همیشه  خلاء چندین و چند ساله موجود را  در عرصه  ارتباط بین دانشگاه ها ، مراکز علمی وپژوهشی وبه  اشتراک گذاری امکانات موجود در این مراکز  بر طرف کند .

این طرح که عنوان "شبکه گسترده واختصاصی دانشگاه ها" را با خود یدک می کشید ، در سال 73 مطرح و حدود 4 سال بعد وارد مرحله اجرایی شد و سرانجام نیز در سال 79 افتتاح شد .پروژه ای که  بنا به دلایلی از جمله ضعف مدیریت و نیز ضعف های زیر ساختی متعدد ، هیچگاه  در حد واندازه ای نبود که بتواند   اهداف پیش بینی شده  مبنی بر توسعه ارتباط بین مراکز علمی  ودانشگاهی را محقق کند و رفته رفته مانند بسیاری از پروژه های دیگر به دست فراموشی  سپرده شد.

بازگشت به نقطه صفر

 سرانجام در سال 1390 و در دولت دهم بار دیگر موضوع راه اندازی شبکه علمی مطرح شد، طرحی که قرار نبود مختصات شبکه قبلی را داشته باشد بلکه  صحبت از تعریف و راه اندازی شبکه  علمی دیگری به میان  آمد که این بار عنوان شبکه " نسل جدید" یا "نسل 2 " را یدک می کشید وبه این ترتیب شبکه قبلی به عنوان شبکه نسل قدیم معرفی وبه راحتی کنار گذاشته شد .

براین اساس در هفتم تیر سال 90 کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی  به منظور ارتباط دانشگاه ها برای تعامل علمی و به اشتراک گذاری دستاوردهای علمی و پژوهشی و نیز استفاده بهینه و مشترک از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری یکدیگر، نسبت به صدور پروانه ایجاد وبهره برداری از شبکه علمی کشور اقدام  کرد .مطابق پروانه ، این پروژه  باید بر اساس  توافقی سه جانبه  بین  سازمان پژوهش های علمی وصنعتی ایران و  سازمان فناوری اطلاعات و شرکت مخابرات ایران  در 4 فاز  اجرایی شود  به طوری که  اجرای فاز اول طی 6 ماه پس از دریافت پروانه باید انجام می شد وطی آن  مراکز علمی وپژوهشی تهران به این شبکه متصل می شدند .

در فاز دوم نیز باید امکان اتصال تمامی مراکز علمی پژوهشی شهر های بزرگ به این شبکه فراهم می شد و در فاز سوم نیز امکان اتصال مراکز علمی پژوهشی استان های کشور پیش بینی شده بود و در نهایت نیز در فاز چهارم و فاز نهایی تمامی مراکز علمی ودانشگاهی کشور بایدبه این شبکه متصل می شد .

پروژه نافرجامی که درجا می زند

 اکنون پس از گذشت 4 سال از زمان آغاز طرح شبکه علمی کشور ، وقتی تقویم اجرایی این شبکه را ورق می زنیم ، هیچ رد پایی از اجرای فاز های متعدد این پروژه و اتصال مراکز علمی و دانشگاهی کشور به این شبکه و به عبارتی برقراری تعاملات علمی دوسویه پیدا نمی کنیم و این بدان معناست که  این پروژه نیز مانندنسل قبلی خود نافرجام مانده است و همچنان در نقطه صفر درجا می زند.به این ترتیب  در شرایطی که جهانگرد ، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران از اتصال 14 دانشگاه در تهران و 2 دانشگاه استانی ودر مجموع اتصال  16 دانشگاه کشوربه شبکه علمی نسل 2خبر  می دهد، اما معاون پژوهش وفناوری وزارت علوم، تحقیقات وفناوری با رد این ادعا می گوید :متاسفانه هنوز هیچ دانشگاهی به این شبکه متصل نشده  است و آنچه پیش از این تحت عنوان افتتاح شبکه علمی  انجام شد و زمینه اتصال 16 دانشگاه را به این شبکه فراهم کرد ، به هیچ عنوان  اتصال دو سویه ای نبود که دانشگاه ها بتوانندبا یکدیگر تعامل و تبادل علمی داشته باشند.وی تصریح می کند:شبکه علمی کشور در گذشته در ظاهر افتتاح شد و در باطن امکان تحقق هیچ یک از ماموریت های پیش بینی شده بر بستر این شبکه فراهم نشد . احمدی با افزودن این توضیح که اجرای این پروژه به صورت نقطه به نقطه انجام گرفت، می گوید : در واقع دانشگاه ها صرفا شبکه های داخلی خود را روی این شبکه قرار دادند اما بدون امکان انجام تعاملات علمی !وی می افزاید : وقتی شبکه ای راه اندازی می شود، باید تمامی اجزای شبکه  فعال باشد.به این معنا که هر دانشگاهی بتواند داده هایش را در این شبکه قرار دهد؛ با دانشگاه های دیگر تعامل داشته باشد ، داده بدهد و داده بگیرد اما هیچ یک از این امکانات فراهم  نشده است  به طوری که اکنون دانشگاه های ما نمی توانند از ظرفیت  این شبکه استفاده کنند .

راه اندازی شبکه علمی ،  تکلیف بر نامه پنجم توسعه

 احمدی با بیان این که راه اندازی شبکه علمی ،  تکلیف بر نامه پنجم توسعه  است، می گوید : طبق  بر نامه پنجم توسعه  اجرای کامل  پروژه شبکه علمی  باید تا پایان سال 93  و طبق بر نامه زمان بندی شده عملیاتی می شد ، حال آن که با گذشت  بیش از 4 سال از زمان صدور پروانه راه اندازی  نسل جدید شبکه علمی  در کشور ، این پروژه هنوز عملیاتی نشده است .وی شبکه علمی را جزو محوری ترین وحیاتی ترین ابزارهای ارتباطات علمی  داخلی وبین المللی  عنوان و تصریح می کند :  هم اکنون بر قراری   تبادلات  علمی یک نیاز حیاتی برای دانشگاه ها  محسوب می شود  بدون  شبکه علمی  نه تنها  امکان بر قراری تبادلات علمی فراهم نمی شود بلکه   از نظر توسعه علمی  نیز حرفی برای گفتن نخواهیم داشت .

مختصات فنی شبکه علمی کشور

شبکه علمی کشور، شبکه ای مستقل است که با استفاده از فیبر تاریک، کلیه دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی را به یکدیگر متصل می کندو امکان اتصال به دیگر شبکه های علمی معتبر جهانی از جمله شبکه علمی اروپا را دارا ست. براین اساس دانشگاه ها، حوزه های علمیه و مراکز علمی و پژوهشی دولتی و غیر دولتی مورد تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت ، مشترکان این شبکه هستند.همچنین  ایجاد هسته پرسرعت کشوری با ظرفیت 10 گیگابیت بر ثانیه در سطح استانداردهای جهانی ،  افزایش پهنای باند دسترسی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی تا حد گیگا بیت بر ثانیه ، کاهش تاخیر شبکه به مقادیری کمتر از 0.1 ثانیه برای امکان پذیر ساختن ارتباطات زنده دو طرفه ، ایجاد امکان دسترسی از راه دور دانشجویان به شبکه های دانشگاهی برای استفاده از منابع علمی و آموزشی، از جمله ویژگی های فنی  است که شبکه علمی کشور باید از آن ها بر خوردار باشد .

توسعه زیر ساخت های تحقیقاتی دانشگاه ها معطل راه اندازی شبکه علمی

پارسا- معاون پژوهشی وزیرعلوم اعلام کرد :  توسعه برخی  زیرساخت های تحقیقاتی در دانشگاه ها به دلیل عملیاتی نشدن شبکه علمی معطل مانده است. دکتر وحید احمدی افزود : راه اندازی شبکه علمی جزو برنامه های اصلی وزارت های علوم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده، اما متاسفانه تاکنون عملیاتی نشده  است.

وی با اشاره به بر گزاری جلسات متعدد بین وزارت خانه های علوم و ارتباطات برای راه اندازی شبکه علمی افزود: در این راستا تیم های مشترکی  نیز بین این 2 وزارتخانه تشکیل شده است ، اما به دلیل وجود مشکلات اجرایی ؛  پیشرفت  این شبکه به کندی انجام می شود.

احمدی بااشاره به این که راه اندازی این شبکه بامشکلات اجرایی متعددی مواجه است ، تصریح کرد : عدم شفافیت در وجود زیرساخت ها، عدم تامین تجهیزات مورد نیاز و ضعف مشارکت میان نهادها در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از جمله مشکلات پیش روی راه اندازی این شبکه به شمار می رود.

وی تاکید کرد: درحال حاضروزارت علوم ازسوی دانشگاه هادرخصوص پهنای باند و بارگذاری اطلاعات تحت فشار است که ایجاد شبکه علمی این مشکلات را برطرف خواهد کرد.وی با بیان این که با وجود گذشت بیش از  4 سال از اجرای پروژه شبکه علمی کشور ، متاسفانه هنوز هیچ دانشگاهی به شبکه علمی وصل نشده است، افزود: هم اکنون جلسات مختلف متشکل از معاونان  2دستگاه وکار شناسان ذی ربط بر گزار و با توجه به مذاکرات انجام شده،  قول هایی مبنی بر رفع مشکلات موجود در مسیر  راه اندازی این شبکه  اعم از مشکلات نرم افزاری وزیرساختی مطرح شده است که امید واریم  این وعده ها  محقق شود . معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم با اشاره به نیاز دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به شبکه علمی برای بارگذاری اطلاعات خود و ارتباط با دیگر مراکز علمی و آموزشی خاطرنشان کرد : به طور کلی  شبکه علمی کشور روی این موضوع متمرکز شده است که داده های علمی   روی آن  قرار  گیرد  تا  دانشگاه ها ومراکز علمی بتوانند از این  داده ها ی علمی استفاده کنند. اکنون نیز دانشگاه ها و مراکز علمی کشور داده های علمی و آموزشی زیادی دارند که این داده ها باید بر بستر شبکه ای با پهنای باند وسیع و سرعت بالا بارگذاری شود تا  تمامی  مراکز علمی پژوهشی بتوانند در مسیر توسعه تحقیقات علمی خود از آن ها استفاده کنند .

10 ضرورت ایجاد شبکه علمی

محمد مهدی نژادنوری مشاورعلمی وزیر دفاع- وجودشبکه علمی ازجهات مختلف برای کشوریک ضرورت انکارناپذیربه شمارمی رود.

به واقع اکنون ضرورت های زیادی وجود دارد که ما را مکلف می کند به طور جدی  به سمت ایجاد و راه اندازی شبکه علمی گام بر داریم.اولین و شاید  اساسی ترین ضرورت ؛  امکان  دسترسی  دانشجویان ومحققان ، پژوهشگران واستادان در اقصی نقاط کشور به  امکانات  آموزشی ،  پژوهشی و  مستندات علمی  است .

در واقع وجود شبکه علمی  مانع مهاجرت محققان و نخبگان  استان های  دیگر به پایتخت و دیگر کلان شهر ها می شود .

ضرورت  دومی که  وجود شبکه علمی را  توجیه می کند،  تاثیر بسزای آن در  استفاده بهینه از منابع موجود و ارتقای  بهره وری فعالیت های پژوهشی  است .

سومین نکته آن است که راه اندازی این  شبکه بربستر باند پهن وایجاد دسترسی وسیع برای همه دانشگاهیان صرفه جویی در وقت وهزینه را به دنبال خواهد داشت و تا حد چشمگیری از مراجعات حضوری  می کاهد.جلوگیری از انجام فعالیت های موازی وبه تبع آن جلوگیری از صرف هزینه های موازی، چهارمین ضرورتی است که راه اندازی این شبکه را توجیه می کند .پنجمین نکته  محرومیت زدایی  از مراکز پژوهشی وآزمایشگاهی است .

هم اکنون با وجود برخی تجهیزات گران قیمت آزمایشگاهی در تهران که گاه مدت ها بی استفاده می ماند، هستند  مراکز  تحقیقاتی دانشگاهی بسیاری که به دلیل تازه تاسیس بودن یا دوری از مرکز  دچار محرومیت های شدید تجهیزاتی هستندو در چنین  مراکزی دانشجویان یا ناچارند ازانجام تحقیق وپژوهش صرف نظرکنند و یا با تحمل سختی های بسیار خود را به آزمایشگاه های دوردست  برسانند.

متاسفانه امروز شاهدیم که به دلیل نبود مدیریت درست ، دانشگاه های  کشور هریک به نوبه خود به خرید تجهیزات تکراری اقدام می کنند درحالی که ششمین ضرورت راه اندازی این شبکه می تواند جلوگیری از خریدتجهیزات تکراری ومدیریت خرید ها باشدوبا وجودشبکه علمی همه امکان استفاده از تجهیزات موجود را بدون صرف هزینه خواهندداشت .

 بحث مرز شکنی علمی و تولید  ایده های  نوو انجام   پروژه های مشترک  بین استادان و دانشگاه ها ضرورت هفتمی  است که  تحقق آن بدون  بر خورداری از این شبکه به راحتی امکان پذیر نیست .

 یکی از نکات مهم دیگر ویا ضرورت هشتم ، بحث " آموزش مجازی" است که تحقق آن نیز بدون وجود این شبکه ممکن نخواهد بود و آموزش مجازی بر بستر یک شبکه باند پهن بدون شک  تحولات عظیمی درعرصه پیشرفت های آموزشی وعلمی ایجاد خواهد کرد .

مدیریت دانش را نیز می توان به عنوان  نهمین ضرورت  راه اندازی این شبکه به شمار آورد  چرا که مدیریت  دانش ، می تواند تحول اساسی در  استفاده از  سرمایه های دانشی  ایجاد کند .

در شرایطی که اقتصاد کشور ما به سمت  دانش بنیان  شدن پیش می رود راه اندازی شبکه علمی می تواند بازار یابی شرکت های دانش بنیان را به عنوان دهمین ضرورت تحقق ببخشد.

 بنا براین ازهر زاویه ای که نگاه می کنیم، راه اندازی این شبکه یک ضرورت است وبدون آن  دستیابی به مرجعیت علمی و تبدیل شدن به  مقام اول  علم و فناوری  در منطقه ممکن نیست.

آمادگی وزارت علوم برای اتصال دانشگاه ها به شبکه علمی کشور

معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم درباره دلیل عدم راه اندازی شبکه علمی کشور گفت : متاسفانه باوجود گذشت بیش از 4.5 سال از برنامه پنجم توسعه، هنوز زیرساخت های لازم برای راه اندازی این شبکه آماده نشده است .دکتر محمدحسین امید اظهار کرد: وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری از ابتدای شروع به کار دولت جدید بارها آمادگی خود را برای اتصال دانشگاه ها و موسسات پژوهشی به شبکه علمی کشور اعلام کرده است. ولی ظاهراً به دلیل آماده نبودن شبکه مزبور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هنوز موفق به تحویل این شبکه نشده است.

به گزارش ایسنا، دکتر امید در ادامه با اشاره به این که در آخرین ماه های برنامه پنجم قرار داریم، از عدم اجرای این حکم برنامه پنجم مبنی بر راه اندازی شبکه علمی کشور ابراز نگرانی و تاکید کرد: ایجاد زیرساخت های لازم و ارتباط دانشگاه ها و موسسات پژوهشی با شبکه فیبرنوری اختصاصی با پهنای باند زیاد به عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و بارگذاری محتوای علمی به عهده دانشگاه ها، موسسات پژوهشی و پارک های علم و فناوری زیر مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دیگر موسسات علمی است.وی در پایان گفت: در این راستا وزارت علوم و دانشگاه ها تمهیدات متعددی نظیر هماهنگ سازی مراکز فناوری اطلاعات، مراکز آموزش عالی و پژوهشی با تقسیم بندی کشور به مناطق نه گانه در حوزه مذکور تدارک دیده اند و بلافاصله پس از راه اندازی و تحویل شبکه به دستگاه بهره بردار، آمادگی بارگذاری اطلاعات علمی را خواهند داشت.

اجرای شبکه محاسباتی پیشرفته معطل راه اندازی شبکه علمی

 حاجیان - معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم با بیان این که  قرار بود با راه اندازی شبکه علمی کشور  طرح شبکه محاسباتی پیشرفته روی این شبکه  قرار گیرد ، گفت : متاسفانه تاخیر در عملیاتی شدن شبکه علمی مانع از راه اندازی شبکه محاسباتی پیشرفته شده است . دکتر وحید احمدی دبیرشورای عالی علوم ، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: هم اکنون دانشگاه ها ، برای انجام پژوهش های علمی سطح بالا،  نیازمند دراختیار داشتن  شبکه محاسباتی پیشرفته هستند و این شبکه قرار است روی شبکه علمی قرار گیرد اما متاسفانه این کار معطل مانده است .

بدون شبکه علمی تحقق عدالت آموزشی و پژوهشی ممکن نیست

 حاجیان - معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم دولت دهم اعلام کرد : بدون وجود شبکه علمی تحقق شعار برقراری عدالت آموزشی امکان پذیر نخواهد بود . دکتر مهدی نژاد نوری افزود:یکی ازکارکرد های مهم شبکه علمی، ایجاد عدالت آموزشی است به طوری که بر بستر شبکه علمی کشور این امکان فراهم می شود که محققان ، دانشجویان ، استادان و نخبگان ما بتوانند در هرنقطه ای از کشور به اطلاعات و مستندات علمی  دسترسی داشته باشندو این یعنی عدالت آموزشی . در نبود شبکه علمی  برقراری عدالت آموزشی وپژوهشی برای همه آحاد جامعه  سخت وپیچیده خواهد بود.

احتمال واگذاری پروژه شبکه علمی به بخش خصوصی

زهرایی- معاون بررسی های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات از احتمال واگذاری پروژه شبکه علمی به بخش خصوصی خبر داد .

صادق عباسی شاهکوه  افزود: با توجه به تاخیر در اجرای  پروژه شبکه علمی کشور به نظر می رسد اجرای این شبکه توسط بخش دولتی، دلیل تاخیر آن بوده است.

معاون بررسی های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات تصریح کرد: براین اساس اکنون  بحثی بین  وزارت علوم وسازمان فناوری اطلاعات ایران  مطرح  است  که این پروژه به بخش خصوصی واگذار شود تا  زودتر بتوانیم شاهد عملیاتی شدن و توسعه آن باشیم .

بخش خصوصی پایتخت دولت علوم تحقیقات و فناوری وزارت علوم تحقیقات