تشریح آخرین آرایش انتخاباتی در کشور

به گزارش پارس ، پرویز امینی کارشناس مسائل سیاسی با حضور در فارس، در مورد موضوعات مختلفی از جمله آرایش سیاسی کشور، قطب ها و فضاهای گفتمانی موجود، شاخص های گزینه اصلح و دلایل تکثر نامزدها در این دوره اظهار نظر کرد که متن کامل این مصاحبه در ادامه می آید:

*فارس: با توجه به اینکه کمتر از دو ماه تا برگزاری انتخابات ۲۴ خرداد زمان باقی است ارزیابی شما از آرایش سیاسی کشور و شکل گیری ائتلاف های متعدد در حوزه سیاسی چیست؟

امینی: اگر بخواهیم خیلی شفاف و روشن در این باره اظهار نظر کنیم باید گفت که فضای سه قطبی تغییر نکرده است. درست است که افراد و اشخاص بیشتری به صحنه انتخابات ورود کرده اند اما این به آن معنا نیست که در قطب های انتخاباتی تغییری داده باشد چرا که غالب آنها فاقد ما به ازای اجتماعی هستند و صرف تعدد و تکثر و ائتلاف یا عدم ائتلاف برای فرد موضوعیت سیاسی ایجاد نمی کند.

در این انتخابات سه قطب شکل خواهد گرفت. قطب به جریاناتی گفته می شود که مسائل اصلی انتخابات حول و حوش آنها شکل بگیرد. یک قطب جریان دولت است که پایگاه اجتماعی نسبتا تثبیت شده و پایداری دارد که این ظرفیت را برای آنها ایجاد می کند که یک قطب انتخابات باشند و ذیل خرده گفتمان عدالت قرار گیرند. قطب دیگر انتخابات، جریان اصلاحات است که همواره از یک پایگاه اجتماعی مشخصی برای حضور در انتخابات ها برخوردار است و در چارچوب خرده گفتمان آزادی در انتخابات حضور خواهد داشت. قطب سوم نیز قالیباف است؛ قالیباف با ظرفیتی که در شهر تهران ایجاد و رضایت نسبی که در این شهر تولید کرده است و یک نوع همگرایی که امروز بین ذهنیت اجتماعی با مسئله پیشرفت وجود دارد، می تواند با خرده گفتمان پیشرفت قطب سوم انتخابات را شکل دهد.

** دولت در انتخابات باشد آرایش به پایداری نمی رسد

*فارس: شما جبهه پایداری را به عنوان یک قطب انتخابات نمی دانید؟

امینی: درست است که جبهه پایداری به عنوان یک جریان موثر در انتخابات حضور دارد اما در حال حاضر قطب انتخابات محسوب نمی شود. چرا که اولا پایگاه اجتماعی آن با دولت مشترک است و هنگامی که خود دولت در انتخابات به عنوان یک قطب حضور دارد دیگر آرای دولت به پایداری نمی رسد.

** دولت مستقر فاقد یک پایگاه اجتماعی-سیاسی موثر همانند سال ۸۴ و ۸۸ است

*فارس: یعنی شما معتقدید کسانیکه در سال ۸۴ به احمدی نژاد رای دادند دوباره حاضر هستند به گزینه او رای بدهند؟

امینی: در حال حاضر پایگاه دولت بیشتر جنبه اقتصادی و خدماتی دارد و دولت مستقر فاقد یک پایگاه اجتماعی-سیاسی موثر همانند سال ۸۴ و ۸۸ است.

*فارس: این ظرفیت سیاسی-اجتماعی دولت به پایداری منتقل شده است؟

امینی: می خواهم درباره همین بحث کنم که وقتی دولت این پایگاه را از دست داده، این پایگاه به بخش های دیگر سرریز می شود. اما آن آرای دولت که متکی به یارانه، مسکن مهر و کارهای خدماتی و عمرانی است به پایداری منتقل نمی شود اما بهترین ظرفیت برای جذب آراء سرریز شده اجتماعی و سیاسی دولت و احمدی نژاد، جبهه پایداری است. در حالیکه این پایگاه برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری کافی نیست و اکثریت پایگاه اجتماعی دولت همان طیف اقتصادی -خدماتی هستند.

مشکل دیگر پایداری این است که در شرایط برزخ سیاسی قرار دارد؛ وقتی انتخابات شکل می گیرد نامزدها و گرایش های حاضر در انتخابات به دو موضع تقسیم می شوند، موضع حفظ وضع موجود و تغییر وضع موجود و کسانی که موضعی بینا بین داشته باشند موضوعیت خود را از دست می دهند. اما در حال حاضر پایداری نماینده هیچکدام از این دو موضع نیست یا لااقل بهترین نماینده هیچ کدام از این دو موضع اصلی نیست.

*فارس: یعنی منظور شما این است که جبهه پایداری شفافیت سیاسی نداشته است؟

امینی: موضع آنها به صورتی است که نه برای موافقان وضع موجود و نه برای مخالفان وضع موجود در اولویت انتخاب قرار نمی گیرند. شاید به این دلیل است که احتیاط بیش از حدی به خرج می دهند. آنچه درباره آنها می توان گفت این است که در حال حاضر جبهه پایداری بیشتر دچار نوعی « بی عملی سیاسی» است در حالیکه ما به انتخابات خیلی نزدیک شده ایم. جریان دولت نماینده وضع موجود است و دو قطب دیگر قالیباف و اصلاح طلبان طرفداران تغییر وضع موجود را نمایندگی می کنند.

*فارس: شما چرا ائتلاف های سه گانه و پنج گانه را در قطب بندی های سیاسی موثر نمی دانید؟

امینی: ائتلاف پنج گانه یک عنوان است و فاقد یک ما به ازای اجتماعی موثر و واقعی است بنابراین موضوعیتی در انتخابات پیدا نخواهد کرد.

** قالیباف شانس اصلی ائتلاف سه گانه است

*فارس: ارزیابی شما از سرمایه رای حداد و قالیباف چیست؟

امینی: شانس اصلی ائتلاف سه گانه این است که با قالیباف به انتخابات ورود کنند. چرا که قالیباف ما به ازای اجتماعی دارد. مردم برای رای دادن باید دلیل قانع کننده ای داشته باشند و در این زمینه قالیباف می تواند ادعا کند که من در حوزه شهری خدماتی داشته ام و کارنامه قابل دفاعی دارم بنابراین در این صورت انگیزه ای برای رای دادن به وی وجود دارد.

*فارس: بنابراین از نظر شما اگر آقای حداد و ولایتی با قالیباف ورود کنند شانس خواهند داشت؟

امینی: این دو نفر (حداد و ولایتی) نسبت به قالیباف در انتخابات زمینه آنچنانی ندارند چراکه از یک ما به ازای واقعی اجتماعی قابل توجه و در سطح انتخابات ریاست جمهوری برخوردار نیستند.

*فارس: اگر جریان هاشمی به عنوان دولت ائتلافی بر روی ولایتی سرمایه گذاری کنند ممکن است که وزن وی بیشتر شود؟

امینی: انتخابات یعنی ارتباط با بدنه اجتماعی و کسی که برای انتخابات کاندیدا می شود باید با این بدنه تعامل برقرار کرده باشد.

*فارس: با این تحلیل شما پس چرا شخصی مانند حداد در انتخابات مجلس در تهران نفر اول می شود؟

امینی: انتظارات مردم از انتخابات مجلس با ریاست جمهوری متفاوت است و تفاوت مهمش این است که از نماینده مجلس انتظار اجرایی ندارد. بنابراین خصوصیات اخلاقی و شخصیتی افراد مهم می شود. نفرات اول تهران همگی در مجلس نهم مثل ابوترابی و آقا تهرانی و حداد تقریبا واجد همین ویژگی ها هستند. البته این امر به این معنی نیست که اگر حداد بیاید رای پایینی دارد بلکه مسئله این است که او نمی تواند یک ظرفیت عظیم اجتماعی بسازد. بنابراین قالیباف بیش از حداد و ولایتی توانایی ایجاد یک ظرفیت مردمی را دارد. اما از اصلی ترین مشکل قالیباف این است که سیاسی به معنای درست کلمه یعنی یک سیاست ورز حرفه ای نیست.

*فارس: اختلافات قالیباف با بدنه مذهبی جامعه چطور؟

امینی: این موارد از عامل های بعدی است. انتخابات ریاست جمهوری ماهیت کاملا سیاسی دارد و رئیس جمهور در درجه اول یک فرد سیاسی است و اجرا در درجه دوم قرار دارد. انتخابات ریاست جمهوری از نظر سیاسی بسیار مهم است. آنقدر که فردی همانند موسوی که ۸ سال نخست وزیر و عضو کمیته سیاسی حزب جمهوری اسلامی بوده در انتخابات نمی کشد و ستادش کارایی لازم را ندارد چرا که در انتخابات باید برای حرف زدن ایده داشت و هر هفته یکبار باید حرف تازه ای بزنید و اگر به صورت رسمی تبلیغات آغاز شود لازم است که فرد روزی سه بار اظهار نظر کند. بنابراین نامزدها باید بدانند که چه می خواهند بگویند و باید کسانی باشند که به آنها مشورت سیاسی دهند.

قالیباف گفت که من تکنوکرات هستم با اینکه نمی دانست تکنوکرات چیست. او برعکس باید میگفت که من طرفدار تخصص و استفاده از ابزارهای جدید هستم و این به معنای تکنوکراسی نیست؛ قالیباف با این موضع گیری درباره تکنوکراسی نشان داد که سیاسی نیست.

*فارس: ممکن است سیاسی نبودن قالیباف منجر به رای نیاوردن وی شود؟

امینی: بله، همین عامل باعث شد که قالیباف در سال ۸۴ هم رای نیاورد در حالی که وی می توانست آرا را بگیرد. اما به دلیل غیر سیاسی بودن او و مشاورانش این اتفاق نیفتاد.

*فارس: به نظر شما اعضای ائتلاف سه گانه می توانند مکمل یکدیگر باشند؟

امینی: خیر، ائتلاف قالیباف یکی از اشتباهات راهبردی او بود.

*فارس: اما اگر او بخواهد مذهبی ها را هم جمع کند باید چنین کاری انجام می داد؟

امینی: راهش این نبود چرا که هزینه ها از فوایدش بسیار بیشتر است. قالیباف در این ائتلاف هفت خطا مرتکب شد که قبلا آنها را طرح کرده ام. چرا که وی ظرفیت اجتماعی خوبی در شهرداری تهران داشت و عامل اهمیت او در حوزه سیاست، کار اجتماعی قالیباف در شهرداری بود که وی این ظرفیت را به حوزه سیاسی منتقل کرد. از طرف دیگر حداد و ولایتی نه تنها مشکل قالیباف را با مذهبی ها حل نمی کنند بلکه به دلیل ائتلاف با قالیباف خودشان هم با مذهبی ها دچار مشکل پیدا می شوند. در شرایطی که ما امروز دچار تکثر و خرده گفتمان های بسیاری هستیم نامزدها باید دارای انعطاف در حوزه اجتماعی باشند؛ حداد و ولایتی دو چهره تثبیت شده اجتماعی هستند و وقتی قالیباف با آنها ائتلاف می کند یعنی اینکه قالیباف چیزی شبیه به آن دو است.

*فارس: شما برای ائتلاف پنج گانه هیچ ظرفیتی قائل نیستید که مثلا جریان راست سنتی به ابوترابی تمایل داشته باشد؟

امینی: ابوترابی شخصا می تواند آرای خوبی داشته باشد. اما این مسئله ربطی به ائتلاف پنج گانه ندارد و جریان راست سنتی ندارد. جریان راست سنتی مدتهاست که از متن سیاست ایران به حاشیه رفته است و موضع اخیر عسگراولادی درباره موسوی و کروبی آنها را بیشتر به حاشیه برد.

*فارس: نظر شما درباره کاندیداتوری سعید جلیلی چیست؟

امینی: او برای جبهه پایداری بهترین گزینه است و در جریان مذهبی نیز محبوبیت دارد.

** سعید جلیلی یک « سرمایه نمادین» محسوب می شود

*فارس: علت آن چیست؟

امینی: خصوصیات شخصیتی سعید جلیلی طوری است که یک « سرمایه نمادین» محسوب می شود. در واقع در حالی که شما هیچ تصور محسوس و عملی از جلیلی ندارید. ویژگی هایی همچون ساده زیستی، خودساختگی، اعتقاد به شعارهای انقلابی و دینی، مستقل و مردمی بودن برای جلیلی جذابیت میسازد. نکته مهمتر این است که او خودش را از فضای سیاسی دور نگه داشته است برعکس لنکرانی که حضور زیادی در رسانه دارد. وقتی کسی در حاشیه قرار دارد به طور طبیعی انتظارات و کشش اجتماعی نسبت به وی بیشتر است. بنابراین به خاطر همین شاهد هستیم که با توجه به در حاشیه بودن جلیلی، کشش بیشتری از لنکرانی در بدنه مذهبی ها نسبت به او وجود دارد.

*فارس: به نظر شما آیت الله مصباح تا چه حد می تواند ظرفیت پیروزی جبهه پایداری باشد؟

امینی: آقای مصباح سرمایه بزرگ و درجه اول پایداری است و بدون وی پایداری موضوعیتی نخواهد داشت. در واقع سرمایه نمادین پایداری در آقای مصباح تجلی دارد و تعلق خاطر بدنه های مذهبی به جبهه پایداری نتیجه چسبندگی آنها به مصباح است.

*فارس: با توجه به اینکه اخیرا ارگان دولت نام محمدرضا رحیمی را نیز به عنوان یکی از کاندیداهای احتمالی این جریان معرفی کرده است، تحلیل شما از آرایش انتخاباتی دولت چیست؟

امینی: دولت و احمدی نژاد حرف نهایی خود را در حال حاضر نمی زنند. اما دولت قطعا یک فردی را در انتخابات وارد می کند.

** هیچ یک از نامزدها سرمایه اولیه انبوهی ندارند

* فارس: اینکه گفته می شود جبهه پایداری می خواهد با گرفتن سرریز و عقبه دولت، گفتمان سوم تیر را احیا کند، به نظر شما تا چه حد موفق خواهد شد؟

امینی: فعلا ما شرایط متکثری داریم و نظرسنجی ها نشان می دهد آرای همه نامزدها زیر ۱۵ درصد است و وقتی زیر ۱۵ درصد باشد، فاصله ها میلیمتری است که با عالم واقع نیز مطابقت دارد. لذا هیچ یک از نامزدها سرمایه اولیه انبوهی ندارند. حتی قالیباف و خاتمی. لذا آنچه در انتخابات مهم می شود کنش های سیاسی است. هرکس بتواند بازی بهتری را مدیریت کند، که خطای کمتری نیز داشته باشد موفق تر است. در حدی که ممکن است یک خطای سیاسی فرد را از عرصه بیرون کند و ما می بینیم مشکلات جریانات سیاسی دقیقا همین جا است که بازی سیاسی را بلد نیستند.

مثلا احمدی نژاد در انتخابات ۸۴ چند جمله کلیدی داشت و انتخابات حول همان چند جمله شکل می گیرد. مثلا او گفت که من وارد منطقه ممنوعه شدم که یک شکاف اصلی در انتخابات ایجاد کرد و از سوی دیگر گفت که پول نفت را بر سر سفره ها می آورم. اما به طور مثال قالیباف فکر کرد آراء حزب الهی ها را دارد و باید آراء طبقه متوسط را بگیرد و به همین دلیل با ادبیات آنها و با شعار زندگی برازنده ایرانی با آنها حرف می زد. در حالی که توجه نداشت طبقه مذهبی نیز صدای او را می شنوند. بنابراین قالیباف در این زمینه آنقدر افراط کرد که جریان حزب الله و مذهبی که به وی متصل هم شده بود، کاملا کنده شد در حالی که قالیباف بعد از صندلی داغ شبکه دو که درباره برادر شهیدش صحبت کرد، کاملا برای طیف مذهبی توجیه پذیر شد.

** احمدی نژاد بهترین کنش گر سیاسی این روزهاست

* فارس: به نظر شما بهترین کنشگر سیاسی در حال حاضر چه کسی است؟

امینی: به لحاظ تکنیکی و فنی احمدی نژاد بهترین کنش های سیاسی را داراست اما خطاهای استراتژیکش آنها را تحت الشعاع قرار داده و اثرش را کم کرده است و قالیباف پرخطاترین نامزدهاست. تمرکز احمدی نژاد در استحکام سبد رای تثبیت شده اش است که در شهرهای کوچک، حاشیه و جنوب شهرهای بزرگ و روستاهاست. این پایگاه اجتماعی تحت تاثیر تبلیغات سیاسی و رسانه ای قرار نمی گیرد و بسیار کند نظر آنها تغییر می کند. اما در عین حال باید توجه کرد با این وجود احمدی نژاد شانس بالاتری نسبت به بقیه ندارد. نیکزاد از دولت نماد پایگاه طبقاتی کسی است که برای مردم مسکن و خدمات ایجاد کرده است لذا او می تواند این آراء را جذب کند.

* فارس: یعنی با این حساب اگر جلیلی روی کار بیاید زیر سایه نیکزاد می رود؟

امینی: خیر. منظور بنده این است که پایگاه اجتماعی خدماتی دولت را دیگر جلیلی نمی تواند بگیرد. اما جلیلی یا لنکرانی می توانند آرا طیف مذهبی را جذب کنند. در ریاست جمهوری در واقع توده های وسیعی هستند که رای می دهند و این پایگاه بسیار مهم است. در حال حاضر هیچ کس نمی تواند بگوید من یارانه ها را قطع می کنم و در واقع احمدی نژاد یک ارتش یارانه ای ایجاد کرد که برای او دستاوردهای سیاسی داشت.

* فارس: فکر می کنید در این فضا اگر جلیلی بیاید ممکن است انتقاداتی همچون اجرایی نبودن به وی وارد شود؟

امینی: می توان بررسی کرد که اصلا آیا جلیلی در فضای رسانه ای نیز می تواند موفق باشد و از آن به نحو احسن استفاده کند یا خیر؛ کما اینکه الان در بحث مذاکرات ما شاهد استفاده از فضای رسانه ای هستیم و می توانیم این نکته را بسنجیم. جلیلی اگر بخواهد از تلویزیون استفاده کند آیا بیش از آنچه در حال حاضر بهره می برد، موفق خواهد بود؟ ممکن است برای برخی ها، رسانه به ضررشان باشد.

** آمدن یا نیامدن هاشمی به صورت تؤامان مطرح است

* فارس: ارزیابی شما از فعالیت های انتخاباتی هاشمی چیست؟

امینی: هاشمی دو نیروی تنظیم کننده رفتار دارد. یک نیروی غریزی و یک نیروی عقلانی و تصمیم هاشمی وابسته به غلبه کدام یک از این دو نیرو هاست. نیروی غریزی به عنوان نیروی رانش گر نوستالژی امپراتوری دهه ۷۰ و بازگشت به آن است خصوصا با توجه به شرایط کنونی که در دوران ضعف قدرت قرار دارد و همین نیرو او را از لحاظ روانشناسی برای بازگشت تحریک می کند. نیروی عقلانی، نیروی بازدارنده است که تجربه شکست های متوالی ده تا پانزده سال اخیر اوست. این دو بر روی هاشمی تاثیر گذار است و هر کدام که بر وی غلبه کند، مشخص می شود که او به انتخابات می آید یا خیر. بنابر این اگر بگوییم که او قطعا می آید یا خیر یک خطای سیاسی است. لذا احتمال آمدن یا نیامدن هاشمی به صورت تؤامان مطرح است.

**چهار راه پیش روی احمدی نژاد در صحنه سیاست ایران وجود دارد

* فارس: برای تائید صلاحیت مشایی فشار احمدی نژاد مؤثر خواهد بود؟

امینی: ظرفیت احمدی نژاد به لحاظ اجتماعی و سیاسی در حال حاضر پایان یافته است. تفاوت احمدی نژاد با اصلاح طلبان در سال ۸۸ و حوادث بعد از انتخابات در این است که آنها از یک پایگاه اجتماعی با تعلقات ایدئولوژی و عاطفی برخوردار بودند و از این طریق آنها صحنه اجتماعی را پر می کردند. اما احمدی نژاد چنین پایگاهی را از دست داد. بدنه اجتماعی که در روستاها به احمدی نژاد رای می دهد، رای سیاسی نمی دهد که احمدی نژاد بتواند آنها را برای فشار به حاکمیت بسیج کند. همچنانی که در سال ۸۸ و در جریان انتخابات و حوادث بعد از آن نیز احمدی نژاد نتوانست این پایگاه اجتماعی که تعلق خدماتی به دولت دارند را به نفع خود بسیج اجتماعی و سیاسی کند. برای فشار به حاکمیت به پایگاهی ایدئولوژیک و سیاسی نیاز است که حاضر باشد هزینه های این چالش را بدهد که از این نظر پایگاه سیاسی و اجتماعی احمدی نژاد ریزش پیدا کرده است. بنده یک بحثی درباره آینده سیاسی احمدی نژاد دارم که مطرح خواهم کرد. چهار راه پیش روی احمدی نژاد در صحنه سیاست ایران وجود دارد که بعدا مفصل راجع به آن بحث خواهم کرد.

* فارس: اما شما معتقد بودید که احمدی نژاد یک کنشگر قوی سیاسی است؟

امینی: درست است او یک کنشگر قوی بوده اما به این معنا نیست که خطا نمی کند. درباره هاشمی تفکری در دهه ۶۰ و ۷۰ وجود داشت که اگر یک فرد سیاسی در جامعه باشد آن شخص هاشمی است. اما هاشمی امروز نتیجه خطاهای سیاسی اوست. باید بدانید که سیاست بسیار پیچیده است. اگر کسی می خواهد به جمهوری اسلامی در عرصه سیاسی کمک کند باید کار سیاسی بلد باشد و اگرنه هزینه هایش از فوایدش بیشتر خواهد شد.