قانون درباره رحم اجاره‌ای چه می‌گوید
نطفه مرد و تخمک زن خودش را در خارج از رحم مخلوط و به دلیل عدم توانایی زن در بارداری، آن را به رحم زن دیگری تزریق نمایند.
پايگاه خبري تحليلي «پارس»- زهرا سپید نامه(وکیل‌پایه‌یک دادگستری)- تا همین چند سال پیش خیلی‌ها حتی اسمش را هم نشنیده بودند.هرکس این کار را می‌کرد مخفیانه و بی سر و صدا انجام می‌داد انگار مرتکب گناه بزرگی شده است. اگر به برکت چهارتا فیلم و چند تا مقاله در مطبوعات نبود هنوز هم که هنوز است مردم این کار را در کارهای ناموسی و روابط نامشروع و.... قرار می‌دادند. رحم اجاره‌ای پدیده‌ای است که هر چقدر هم شرعی و قانونی و انسانی باشد باز هم برای برخی‌ها سخت جا می‌افتد... عده‌ای به عنوان طرفدار حقوق زن دم از حمایت از زنی که با میل و رضای خود در قبال مبالغ نه چندان پایین نقش حامل را بازی می‌کند، می‌زنند و عده‌ای نگران کودکی هستند که بی‌خبر از همه جا از نطفه پدر و مادر خود متولد می‌شود ولی به نظر من مسأله اصلی تنگ نظری است و موضعی که اصولا برخی افراد در مقابل در خدمت گرفتن علم برای زیباتر کردن زندگی افراد می‌گیرند و قبول این نکته که شارع مقدس ما با پیشرفت علم و استفاده از آن تا جایی که با کرامت انسانی در تضاد نباشد نه تنها مشکلی ندارد بلکه از آن استقبال هم می‌کند.
مشخصات موکل
نام: مینا
وضعیت ظاهری : سی ساله. جوان، خوش لباس، ظاهری آراسته و اعتماد به نفسی بالا
وضعیت خانوادگی : متاهل بدون فرزند.
موضوع پرونده: رحم اجاره‌ای
راه بی‌برگشت
مینا با بیشتر خانم‌هایی که به دفترم می‌آیند فرق دارد. قوی و سرپاست. هم تصمیمش را گرفته و هم به پستی بلندی‌های این راه وارد است. «هزارو یک حرف و حدیث پشت سر این‌طور کارها هست.
اینکه بخواهی توضیح بدهی برای این و آن که فرزندان از نطفه خودت است. علمی‌اش یک طرف، احساسی اش یک طرف. اصلا خیلی‌ها زبان علم حالیشان نمی‌شود. الا بلا می‌گویند هر که بچه را بزاید مادرش محسوب می‌شود! اصلا مادری به همان 9 ماه بارداری است. آدم ماشین که نیست بچه‌ها را درست کند بگذارد یک جایی جا بیفتد و از این حرف‌ها. من البته زیبایی دوران بارداری را رد نمی‌کنم.
متاسفانه من از این موهبت به دلیل یک بیماری مادرزاد هیچ وقت نمی‌توانم بهره مند شوم. لذت احساس تکان‌های فرزندم را در رحم خودم هیچ وقت نمی‌توانم احساس کنم. هیچ وقت نمی‌توانم زایمان کنم. موقع به دنیا آمدن فرزندم باید مثل بیگانه‌ها پشت در اتاق منتظر بمانم... اینها خودش به اندازه کافی سخت هست دیگر، دیگران با حرف‌های این چنینی آزارم ندهند.
به نظر من رحم اجاره‌ای برای ما که در ارزوی داشتن فرزند می‌سوزیم یک موهبت و یک شانس است، از آن دست فداکاری‌هایی است که زنها برای مادر شدن می‌کنند.» هیچ فکر کرده‌اید اینکه زن دیگری حامل فرزند شماست چه حس پر استرسی است ؟ زنی که خودش خانه و زندگی دارد. شوهر و بچه دارد. مثل شما دلسوز نیست مثل شما نگران نیست برایش بچه توی دلش مثل کالاست. اصلا شما حاضرید بچه‌تان را به پرستار بسپارید ؟ ما با جنینمان این کار را می‌کنیم.»
حرف‌های مینا
مینا دلم را به درد آورد گفت این حرف‌ها را می‌زند چون می‌داند که توی روزنامه می‌نویسم که در و همسایه بخوانند و یاد بگیرند که امین راز مردم باشند و پشت سر او حرف نزنند «البته برایم این حرف‌ها مهم نیست. همه حرف‌ها فدای یک تار موی بچه‌ام. اما من برای همین این حرف‌ها آمده‌ام اینجا چون می‌دانم در رحم اجاره‌ای و قسمت حقوقی‌اش حرف و حدیث بسیار است می‌خواهم اطلاعات بگیرم که فردا اگر کسی حرف علمی زد و گوش شنیدن منطق و علم را داشت بتوانم پاسخ بدهم وگرنه جواب جاهلان که از قدیم گفته اند خاموشی است.»
به مینا گفتم که کار خوبی کرده و برای آشنایی با مسائل حقوقی در رابطه با مشکل خودش ابتدا باید با مفاهیم و واژه‌ها آشنا شود.
رحم جایگزین
با پیشرفت علم و پاسخ به آرزوی انسانی افراد بدون فرزند در حال حاضر یکی از جدیدترین راه‌های درمان ناباروری، استفاده از رحم اجاره‌ای است که اتفاقا جالب است بدانید که به علت تازگی موضوع، از نظر حقوقی و فقهی مورد بحث فراوان قرار گرفته است.
آنچه در این روش درمانی اتفاق می‌افتد در حقیقت این است: نطفه مرد و تخمک زن خودش را در خارج از رحم مخلوط و به دلیل عدم توانایی زن در بارداری، آن را به رحم زن دیگری تزریق نمایند.
رحم جایگزین، در حقیقت شیوه‌ای است برای دستیابی زوج‌های نابارور به فرزند که به موجب آن، بانوی جایگزین به وسیله روش‌های کمکی تولید مثل و با استفاده از لقاح مصنوعی امتزاج اسپرم و تخمک با وسایل مصنوعی و بدون نزدیکی جنین حاصل از اسپرم و تخمک والدین حکمی را در رحم خود پذیرفته و پس از سپری شدن مدت بارداری و تولد نوزاد او را به زوج نابارور تحویل می‌دهد.
استفاده از روش رحم جایگزین در اصل در موارد ذیل انجام می‌گردد. فقدان رحم بنا به علت‌های مادرزادی یا پزشکی به مانند جراحی و انسداد حفره‌های رحم دراثر ابتلا به بیماری سل یا ابتلا به بیماری‌های مزمنی به مانند فشارخون بالا، دیابت حاد، بیماری‌های قلبی یا تالاسمی شدید که حاملگی را برای زن غیر ممکن می‌سازد یا کوچکی رحم که منجر به عدم لانه گزینی موفق می‌گردد سقط‌های مکرر یا عدم امکان بارداری برای زن به دلیل حساسیت RH و...
ماهیت حقوقی رحم جایگزین
برخلاف آنچه عده‌ای تصور می‌کنند مسأله ناباروری زوجین و راه‌های درمان آن در قانون ما تا حدودی پیش‌بینی شده و حتی به تصویب رسیده و تحت عنوان قانون اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب سال 1382 اجرایی نیز شده است که در 4 ماده است و به جهت اهمیت آن چهار ماده‌اش را عینا برایتان می‌آورم:
1 - به موجب این قانون کلیه مراکز تخصصی درمان ناباروری ذی‌صلاح مجاز‌خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در این قانون نسبت به انتقال‌جنین‌های حاصله از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی پس ازموافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی ناباروری آنها (هر یک به تنهایی یا هر دو) به‌اثبات رسیده اقدام نمایند.
ماده 2 - تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکاً از طرف زن و شوهر تنظیم و تسلیم دادگاه شود و دادگاه در صورت احراز شرایط ذیل مجوز دریافت جنین را صادر‌می‌کند: الف - زوجین بنا به گواهی معتبر پزشکی، امکان بچه‌دارشدن نداشته باشند و زوجه‌استعداد دریافت جنین را داشته باشد. ب - زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند. ج - هیچ‌یک از زوجین محجور نباشند. د - هیچ‌یک از زوجین مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج نباشند. هـ- هیچ‌یک از زوجین معتاد به مواد مخدر نباشند. و - زوجین بایستی تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
ماده 3 - وظایف و تکالیف زوجین اهدا گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ‌نگهداری و تربیت و نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است.
ماده 4 - بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آئین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تأیید صلاحیت زوجین قابل تجدیدنظر می‌باشد.
درست است که در این قانون مستقیما در خصوص رحم جایگزین صحبت نشده بلکه پیرامون جنین اهدایی است اما با دقت در آن می‌توان دریافت که قانون ما به طور کلی به پرورش جنین حاصل از زوجین مشروع را در رحم بانوی دیگری مجوز داده است که این خود قدم بزرگی در تایید رحم جایگزین در قانون است.
مورد دیگر اینکه در حقیقت نسب شرعی و قانونی افراد به پدر و مادر فیزیولوژیکی آنها می‌رسد که در مورد رحم جایگزین قطعا و به طور غیر قابل انکار پدر و مادر فیزیولوژیکی که همان صاحبان نطفه هستند پدر و مادر حقیقی‌اند نه بانویی که بچه را به دنیا آورده و همسرش و آنها هیچ گونه ادعایی در مورد کودک نمی‌توانند داشته باشند.
به طور کلی در قانون ما هیچ منعی در خصوص رحم جایگزین وجود ندارد.
رحم جایگزین در شرع اسلامی
از نظر بیشتر مراجع تقلید این کار به خودی خود اشکال ندارد. البته باید از مقدمات حرام از قبیل نگاه و لمس حرام و غیر آنها اجتناب شود. اگر اهل بررسی مسائل فقهی و شرعی هستید و در این زمینه سوالاتی به نظرتان می‌آید یا قصد انجام چنین کاری را دارید و از نظر فقهی و شرعی در شک و تردید به سر می‌برید مطالعه این قسمت حتما به دردتان می‌خورد : حتما می‌دانید که در خصوص مسائلی که به مرور زمان و درعصر حاضر برای جامعه مسلمین حادث شده است بایستی به آرا و فتوای فقها که برمبنای آیات قرآن کریم و روایات و سنت ائمه معصومین است، مراجعه نمود تا بتوان احکام فقهی و حقوقی مسائل مطروحه در بحث رحم جایگزین را به بهترین نحو ممکن پاسخ داد.منتقدین بحث رحم اجاره‌ای معمولا برای ایراد و انتقاد به دو بحث اشاره می‌کنند: بحث آیات و بحث احادیث:
آیات
1. وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُن »؛ ای رسول ما زنان مؤمن را بگو تا چشم‌ها و فروج و‌اندامشان را محفوظ دارند
2.وَ الَّذینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ إِلاَّ عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومینَ فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ العادُونَ »؛ آنان که فروج و اندامشان را از عمل حرام نگاه می‌دارند، مگر بر جفت‌هایشان یا کنیزان ملک یمین آنها که هیچ گونه ملامتی در مباشرت این زنان بر آنها نیست. و کسی که غیر این زنان حلال را به مباشرت طلبد البته ستم‌کار و متعدی خواهد بود.
قائلین به عدم جواز، به آیات فوق استناد کرده و معتقدند در این آیات متعلق «حفظ» حذف شده و حذف متعلق بر عمومیت آن دلالت دارد. یعنی واجب است که زنان مسلمان فروج خویش را از هر چیزی اعم از نگاه، لمس و در اختیار گذاردن برای دیگری که جنینش را پرورش دهد، حفظ کنند
در حالی که آیه اول با توجه به آنچه در تفاسیر آمده تنها بر حفظ فروج از نگاه دیگران دلالت دارد.روایاتی نیز وجود دارد که شاهد این مدعاست از جمله:
ابوبصیر از امام صادق (ع) روایت می‌کند که فرمودند: « مقصود از حفظ فروج در تمام آیات قرآن حفظ آن از زناست، جز این آیه که مقصود از آن، حفظ فروج از نگاه دیگران است.از این‌رو اگر قرار گرفتن جنین در رحم اجاره شده به طریقی صورت گیرد که مستلزم نگاه نباشد، اشکالی در آن وجود نخواهد داشت. در آیه دوم نیز با توجه به آنچه در تفاسیر آمده حفظ فروج کنایه از اجتناب از مواقعه نامشروع است، از قبیل زنا، لواط و... و روایت فوق نیز موید این ادعاست.
ب- روایات
معتقدین به عدم جواز به روایاتی استناد کرده‌اند که به آمیزش نامشروع دلالت دارند. یعنی تنها ریختن نطفه از طریق مباشرت و مقاربت (زنا) را در بر می‌گیرند. از آنچه گفته شد مشخص می‌گردد ادله‌ای که برای اثبات حرمت رحم اجاره‌ای بر آنها استناد شده، هیچ‌گونه دلالتی بر منع ندارند.
به همین خاطر اکثر فقهای معاصر بر جواز این عمل فتوا داده و مهم‌ترین دلیلی که در این باره به آن استناد کرده‌اند اصاله الاباحه است. فقهای امامیه معتقدند هرگاه نسبت به حرمت یا حلیّت چیزی تردید وجود داشته باشد و دلیلی بر حرمت آن یافت نشود، حکم به حلیّت (حلال ) آن داده می‌شود.
در مسأله رحم اجاره‌ای نیز باید گفت: چون هیچ دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد پس این عمل به لحاظ شرعی مشروع است.
ارسال نظر